در نظام پولی و بانکی سراسر دنیا،دریافت کارمزد خدمات بانکی یک راه معمول جهت تامین هزینه های بانک محسوب می شود و مردم در تمام دنیا بدون هیچ مخالفت و اعتراضی این مبالغ را به صورت سالانه یا بابت هر عملیات بانکی پرداخت می کنند.
با این حال در ایران این اتفاق به صورتی ناملموس و عجیب جلوه می کند و مشتریان بانک ها هنگام پرداخت کارمزد، احساس می کنند که مالی از آن ها ربوده شده یا به قول معروف پول زور از جیبشان رفته است. اما در واقعیت آن ها دارند هزینه خدماتی را که دریافت کرده اند می پردازند و در تمام دنیا این یک امر اجتناب ناپذیر است.
نتایج یک بررسی مقایسه‌ای میان بانک‌های دولتی ایران و تعدادی از بانک‌های مطرح بین‌المللی نشان می‌دهد که متوسط سهم کارمزد دریافتی به درآمدهای عملیاتی در بانک‌های خارجی موردنظر، نزدیک به پنج برابر سهم کارمزد دریافتی بانک‌های ایرانی است.
بنابراین گزارش مقایسه کارمزد دریافتی شش بانک تجاری دولتی ایران شامل بانک‌های ملی، صادرات، ملت، تجارت، سپه و رفاه با هفت بانک منتخب معتبر خارجی شامل بانک‌های Bank of America ، Deutsche bank ، HSBC ، UBS ، Bank of Montreal ، ( Royal Bank of canada ) RBC و Wachovia نشان می دهد که اختلاف فاحشی میان متوسط کارمزدهای دریافتی این دو گروه از بانک‌ها وجود دارد.
این بررسی نشان می دهد که متوسط سهم کارمزد دریافتی به درآمدهای عملیاتی در بانک‌های داخلی معادل ۲۸/۷ درصد محاسبه شده اما متوسط سهم بانک‌های منتخب خارجی برابر با ۳۳ درصد است. جالب توجه این است که مشتریان بانک های خارجی بدون هیچ اعتراضی نسبت به پرداخت کارمزدهایی با این حجم اقدام می کنند اما در کشور ما مشتریان بانک ها پرداخت همان مبلغ جزئی به بانک ها را با اکراه می پذیرند.
موضع بانک مرکزی در قبال کارمزدها
سال گذشته بود که ناصر حکیمی مدیرکل نظام‌های پرداخت بانک مرکزی به نکته جالبی دراین خصوص اشاره کرد. وی طی یک نشست خبری عنوان کرد: بانک مرکزی چاره‌ای جز افزایش کارمزد خدمات الکترونیک بانک‌ها ندارد و ما خوشحال می‌شویم تراکنش‌های شبکه شتاب کاهش یابد و فروشندگان دستگاه‌های پوز اضافی‌شان را به بانک‌ها پس بدهند
وی این نکته را نیز یادآور شد که تمامی تلاش‌ها برای جبران هزینه‌ها صورت گرفته است و اخذ کارمزد تنها راه باقی مانده برای تامین هزینه‌های ناشی از بازسازی کارتخوان‌های قدیمی و نگهداری تجهیزات آن است.
وی به این موضوع نیز اشاره کرده بود که دستگاه‌های پوز فروشگاهی برای پشتیبانی شبکه درآمدی ندارند اما صاحب فروشگاه از مزایای آن یعنی عدم نیاز به پول خرد، مانده‌گیری، گرفتن صورتحساب، عدم نیاز به حمل و نقل اسکناس برخوردار است و اعمال کارمزد بر تراکنش‌های فروشگاهی کمکی است برای بقای شبکه.
اجرای طرح های توسعه ای بانک ها با دریافت کارمزد
عبدالرضا شریفی معاون بانکداری الکترونیکی بانک آینده در گفت و گو با اخبار پول با تاکید بر اهمیت دریافت کارمزد توسط بانک های کشور گفت: مبالغی که به عنوان کارمزد در قبال ارائه خدمات بانکی دریافت می شود، می تواند به اجرای بسیاری از طرح های توسعه ای بانک ها کمک کند.
وی خاطر نشان کرد: در واقع مبلغ کارمزدها بسیار جزئی است و مشکلی برای پرداخت کنندگان ایجاد نمی کند اما همان مبالغ می تواند برای یک بانک به عنوان یک منبع تامین مالی جهت اجرای طرح های توسعه ای به کار گرفته شود.
شریفی با اشاره به این که مردم باید بدانند که ارائه خدمات توسط بانک ها مستلزم صرف هزینه است، افزود: این قضیه باید برای مردم جا بیافتد که بانک ها برای تامین مالی خود باید کارمزد دریافت کنند و اگر کارمزد ها حذف شود، بسیاری از طرح های توسعه ای بانک ها تعطیل شده و بانک ها ناچارند برای تامین مالی به درآمد ناشی از تسهیلات متمرکز شوند.
معاون بانکداری الکترونیکی بانک آینده با بیان این مطلب که بانک ها می توانند تعرفه ای برای ارائه خدمات خود در نظر بگیرند، گفت: برای دریافت کارمزد بانک ها می توانند لیست خدمات خود را با نرخ کارمزد ارائه کنند و به مشتریان اجازه دهند تا خدمات مورد نیاز خود را با توجه به تعرفه مشخص شده انتخاب کنند.
وی همچنین افزود: بانک ها همچنین می توانند این کارمزد را به صورت دوره ای و سالانه دریافت کنند تا پذیرش آن برای مشتریان راحت تر باشد و به طور کلی همه در جریان این امر قرار بگیرند که برای دریافت چه نوع خدماتی چه میزان کارمزد و هر چند وقت یک بار پرداخت می کنند.
معاون بانکداری الکترونیکی بانک آینده با تاکید به این مطلب که مردم عادت کرده اند که خدمات بانکی را به صورت رایگان دریافت کنند، گفت: اینگونه مسائل نیاز به فرهنگسازی دارد و رسانه ها باید در این زمینه به نظام بانکی کشور کمک کنند.
وی به جریانی که پس از اخذ کارمزد توسط بانک ملی اتفاق افتاد، اشاره کرد و اظهار داشت: در آن جریان بعضی از رسانه ها به قضیه دامن زدند و به نحوی موضوع را مطرح ساختند که شبکه بانکی مقصر جلوه کند اما حقیقت این است که بانک ملی پیش از دریافت کامزد این قضیه را اطلاع رسانی کرده بود و کارمزد از کسانی که از دریافت خدمات انصراف داده بودند، کسر نشد.
شریفی همچنین خاطر نشان کرد: اگر این موضوع به شکل درست اطلاع رسانی شود، مردم با رغبت بیشتری برای پرداخت کارمزد اقدام می کنند و دیگر آن را پولی اضافه نمی دانند که بانک به اجبار از آن ها دریافت کرده است.
کاهش وابستگی بانک ها به تسهیلات با اخذ کارمزدها
علی دیواندری، مدیر عامل سابق بانک های ملت و پارسیان و رئیس پژوهشکده پولی و بانکی درباره نقش اساسی کارمزدها در نظام بانکی کشور به اخبارپول گفت: در تمام دنیا کارمزدها برای بانک ها یک منبع ثابت کسب درآمد محسوب می شود و با اخذ کارمزدها بانک ها می توانند وابستگی خود را به درآمد حاصل از تسهیلات کاهش دهند.
وی ادامه داد: در ایران هم سیستم بانکی باید به سمتی هدایت شود که بتواند برای کسب درآمد وابستگی خود را به سود حاصل از تسهیلات کم کرده و به جبران هزینه ها از محل کارمزدها سوق داده شود.
مدیر عامل سابق بانک های ملت و پارسیان با تاکید بر این نکته که سازو کار تعیین کارمزدها باید مورد بازنگری قرار بگیرد، افزود: قیمت خدمات بانکی با توجه نوع خدمات و شرایط اقتصادی کشور باید تعیین شود.
دیواندری در همین زمینه اظهار داشت: تعرفه های مشخصی برای ارائه خدمات بانکی باید در نظر گرفته شود و طبق یک نظام قانونمند باید کارمزدها مشخص شود.
وی با اشاره به این که باید قیمت برخی خدمات را افزایش داد، خاطر نشان کرد: بانک ها برای ارائه برخی ازخدمات سرمایه گذاری کرده و هزینه زیادی متقبل می شوند، به همین میزان باید کارمزد بیشتری به خاطر این خدمات دریافت کنند و در مقابل قیمت برخی از خدمات را که برای ارائه آن ها هزینه کمتری متقبل می شوند را کاهش دهند.
لزوم آشنایی مردم با سازو کار کارمزد خدمات بانکی
عیسی رضایی، مدیرعامل موسسه اعتباری کوثر با تاکید بر اهمیت فرهنگسازی در مورد لزوم کارمزد گیری بانک ها، به اخبارپول گفت: مردم باید با ساز و کار و نحوه پرداخت ها آشنا شوند چراکه کارمزدها منبع پوشش هزینه های سیستم بانکی است و بانک ها باید به سمتی حرکت کنند که بتوانند هزینه های خدمات رسانی را از محل کارمزدها تامین کنند.
رضایی با بیان این نکته که تا کنون اقدام چشمگیری جهت ساماندهی سیستم اخذ کارمزدها صورت نگرفته، افزود: در نظام بانکی کشور مدل خاصی برای اخذ کارمزدها در نظر گرفته نشده و به همین دلیل تاکنون بانک ها نتوانسته اند به کارمزدها به عنوان یک منبع درآمد ثابت نگاه کنند.
مدیرعامل موسسه اعتباری کوثر همچنین اظهار داشت: اکنون خدمات زیادی توسط سیستم بانکی کشور ارائه می شود و این حجم خدمات رسانی هزینه های خاص خود را دارد. بنابراین اخذ کارمزدها می تواند هزینه هایی را که بانک ها به واسطه خدمات رسانی متحمل می شوند، جبران کند.
رضایی با تاکید بر لزوم فرهنگسازی در این زمینه تصریح کرد: مردم باید بدانند کارمزدها را برای چه خدماتی می دهند و این موضوع جا بیافتد که سیستم بانکی به دریافت این مبالغ برای جبران هزینه ها نیاز دارد.
وی با بیان این نکته که تاکنون بسیاری از بانک ها به خاطر جلب رضایت مشتری از دریافت کارمزدها سر باز زده اند، گفت: باید ساز وکاری تعریف شود که بانک ها در این زمینه یکپارچه عمل کرده و رفتار سلیقه ای در این باره نداشته باشند.
مدیرعامل موسسه اعتباری کوثر همچنین افزود: این که بانک ها بخواهند برای رقابت در مورد کارمزدها سلیقه ای عمل کنند، نظم مورد نیاز این حوزه را تحت تاثیر قرار داده و مشکلاتی به وجود خواهد آمد.
بانک ها به کمک کامزدها، سود وام و اعتبار را کاهش می دهند
بهاء الدین حسینی هاشمی، کارشناس اقتصادی نیز در گفتگو با خبرنگار اخبارپول توضیح داد: در نظام بانکی، خدمات بانکی به دو دسته تقسیم می شود، اعطاء وام و اعتبارات و ارائه خدمات بانکی نظیر نقل و انتقال پول، صدور ضمانت نامه ها، صدور کارت، خدمات مشاوره ای، عملیات فارکس، کمک به انجام عملیات مربوط به بازار سرمایه و….
وی خاطر نشان کرد: در بانک های دنیا برای ارائه هر کدام ازخدمات کامزد دریافت کرده و از این محل ۴۰ تا ۵۰ درصد هزینه های خود را جبران می کنند. بدین ترتیب کسب درآمد بانک ها فقط متکی به سپرده ها و منابع بین بانکی نیست.
این کارشناس بانکی با اشاره به این نکته که بانک های دنیا با برطرف کردن نیازهای پولی و بانکی مردم، برای خود درآمد کسب می کنند، افزود: دریافت کامزد ارائه خدمات به این بانک ها کمک می کند که هزینه پول کمتر شده و با سود کمتری بتوانند اعتبار ارائه کنند.
حسینی هاشمی با بیان این مطلب که در ایران برای کارمزدهای خدمات بانکی تعرفه وجود دارد، اظهار داشت: با وجودی که برای عملیات نقل و انتقال پول در بانک های ایران سرمایه گذاری کلانی صورت گرفته، اما بانک های ایران اجازه ندارند مانند بانک های دنیا به تناسب خدماتی که ارائه می دهند، کارمزد دریافت کنند.
وی همچنین افزود: در ایران نرخ کارمزد به صورت دستوری و توسط شورای پول و اعتبار که فقط باید نهادی نظارتی باشد، تعیین می شود و کارمزدها مبلغ قابل توجهی نیست، در حالی که هزینه های جاری باید از محل کارمزدها تامین شود.
این کارشناس بانکی با تاکید بر این موضوع که هزینه های بانک ها بسیار بالاست، اظهارداشت: اگر کارمزدها به کمک سیستم بانکی نیاید، بانک ها ناچارند برای تامین هزینه های خود مبلغ سود وام ها و اعتبارات اعطائی را افزایش داده و این قضیه هم به مشتریان فشار خواهد آورد.
حسینی هاشمی در مورد فایده دریافت کارمزدها نیز گفت: بانک ها می توانند از محل کارمزدها در جهت کاهش سود وام و اعتبارات اقدام کنند و محصولات بانکی بیشتری طراحی کرده و ابزار و تجهیزات مدرن ارائه کنند.
وی خاطر نشان کرد: دریافت نکردن کارمزد متناسب با خدمات بانکی به کاهش درآمد بانک ها منجر شده و بانک ها ناچار می شوند، برای تامین هزینه ها به بالا بردن نرخ سود تسهیلات بپردازند.
این کارشناس بانکی ایجاد یک شورای سیاست گذاری برای تعیین نرخ کارمزد را پیشنهاد داد و اظهار داشت: این شورا می تواند بر طبق استاندارهای دنیا و متناسب بر خدمات ارائه شده نرخ کارمزدها را تعیین کند.
حسینی هاشمی همچنین تاکید کرد: بانک ها باید بتوانند به ازاء خدماتی که ارائه می دهند، کارمزد دریافت کنند و این راه را محل ثابتی برای تامین هزینه های خود بدانند و بتوانند هر ساله روی این مبلغ حساب کنند تا بتوانند به ارائه خدمات بهتر و بیشتری بپردازند.
منبع: اخبارپول