به گزارش پایگاه خبری نقدینه، کشاورزی یکی از مقولههای اقتصادی مهم و استراتژیک هر کشوری است که به گفته بسیاری از متخصصان این حوزه، کشورهای موفق و پیشرفته دنیا همواره به حمایت همهجانبه از کشاورزان میپردازند چرا که امنیت غذایی به شدت به این بخش مرتبط است و نیازهای اساسی جامعه را تامین میکند. در ایران متاسفانه در سالهای اخیر شاهد سرعت تغییر کاربریهای بسیاری هستیم که وزیر کشاورزی آن را اعجاب برانگیز توصیف کرد و گفت: کشاورزی یا باید اقتصادی شود یا نابود میشود.
متاسفانه در حال حاضر بسیاری از کشاورزان با مشکل منابع مالی مواجهاند که این اتفاق به مشکلات دیگر اعم از نداشتن تجهیزات به روز و عدم استفاده از روشهای نوین کشاورزی، عدم توانایی برای برندسازی محصولات، بستهبندی درست و افزایش ظرفیت نگهداری و ... محصولات منجر خواهد شد. از سوی دیگر همین نبود روشهای نوین تامین مالی برای کشاورزی از ابتدا تا انتهای زنجیره، باعث بالارفتن ضایعات کشاورزی در زنجیره تولید، بهویژه در مرحله پس از برداشت، فرسودگی کارخانهها و ماشینآلات فرآوری بدون استفاده از فناوری روز دنیا میشود.
این روند مانند یک زنجیره عمل میکند به نحوی که اگر کشاورز نگران هزینهها و فروش محصول خود و مازاد تولیدات و هزار و یک مشکل باشد، طبیعتا در کیفیت و مرغوبیت محصولش نیز اثرگذار خواهد بود که در نهایت امنیت غذایی کشور و سرمایهها را تهدید خواهد کرد.
در شیوه کنونی تأمین مالی بخش کشاورزی، بانکهای عامل به صورت جداگانه نسبت به تأمین مالی طرفین قرارداد اعم از کشاورزان و شرکتهای تولیدی و فعالان در زنجیره صنایع تبدیلی بخش کشاورزی اقدام میکنند و ضمن حضور بعضاً مخرب واسطهها، تأمین مالی موازی و مکرر برای آمادهسازی هر محصول صورت میگیرد و منابع به صورت غیرشفاف و غالباً ناکارآمد اختصاص مییابد که آثار جبرانناپذیری بر اقتصاد کلان دارد. در نتیجه تغییر شیوه فعلی و حرکت به سوی تأمین مالی زنجیرهای با تاکید بر اجرای کشاورزی قراردادی، ضرورتی اجتناب ناپذیر بود که بانک مرکزی با همکاری وزارت کشاورزی و شبکه بانکی کشور آن را عملیاتی کرد.
طرح تامین مالی زنجیرهای را میتوان به چشم یک کلان پروژه ملی نگاه کرد چرا که باعث رونق بخش کشاورزی به عنوان یکی از بخشهای استراتژیک اقتصاد خواهد شد و چه بسا پیشرانی برای تحقق کشاورزی مدرن باشد تا کشاورزان بتوانند با کمک تامین سرمایه در گردش خود، از روشهای به روز استفاده کنند.
برهمین اساس به تازگی نقشه راه تامین مالی زنجیرهای در بخش کشاورزی با تاکید بر کشاورزی قراردادی در بانک مرکزی رونمایی شد که کمک به امنیت غذایی کشور، توسعه اشتغال روستایی به دلیل وجود طرحهای تضمین شده با استفاده از روشهای غیرتورمی و شکلگیری یکپارچه کشاورزی نیز از مزیتهای کلان این طرح است.
از همه مهمتر اینکه با اجرای این طرح شاهد تامین اعتبار در مسیر درست و اصولی خواهیم بود نه پولپاشی به روش قدیمی و سنتی.
این اتفاق تا حد بسیاری میتواند به توسعه بخش کشاورزی، توسعه اشتغال در مناطق روستایی و به تامین نهادههای مورد نیاز بخشهای صنایع غذایی و صنایع پوشاک کمک کند. در این روش کشاورزان با شرکتهایی تحت عنوان شرکتهای مجری طرح کشاورزی قراردادی، قرارداد میبندند که در این قرارداد یک تعهدات متقابل شکل میگیرد به نحوی که کشاورز میتواند یک پیشدریافتی را اخذ کند که پس از آن هم آموزش یا بذر استاندارد یا آفتگشای استاندارد را از مجری طرح دریافت میکند و در مقابل هم، مجری طرح که میتواند یک کارخانه تولید مواد غذایی یا امثال آن باشد، در مقابل این تضمین را دریافت میکند که بتواند در یک سررسیدی در زمانی که محصول آماده عرضه میشود، محصول را با استاندارد مدنظر خودش از کشاورز دریافت کند.
نظام اعتباری به این شکل ورود میکند که قراردادهای بین کشاورز و آن شرکتهای مجری بهعنوان وثیقه برای دریافت تسهیلات پذیرفته میشود، یعنی بانکهای ما مجاز خواهند بود بعد از ابلاغ این شیوهنامه، قراردادهای بین کشاورز و شرکتهای مجری طرح کشاورزی قراردادی را بهعنوان وثیقه دریافت کنند و پس از اعتبارسنجی و ارزیابی؛ تسهیلات را مبتنی بر این قرارداد در اختیار کشاورز به صورت مستقیم یا در اختیار شرکت مجری طرح به صورت غیرمستقیم قرار دهند تا صرف بازتوزیع بین قراردادهای کشاورزی شود.
این روش میتواند کارایی تامین مالی در بخش کشاورزی را تا حد بسیاری افزایش و میزان نیاز به اعتبارات بخش کشاورزی را با توجه به افزایش راندمان، کاهش دهد. ضمن اینکه هم منافع کشاورز را تامین میکند و هم منافع کارخانجات و صنایع غذایی.
کشاورزی قراردادی، روشی است که از طریق انعقاد یک قرارداد توافقی و کتبی، کشاورزان به صورت مستقیم و یا از طریق تشکلهای کشاورزی، مقدار و کیفیت معینی از محصول را با قیمتی از پیش تعیین شده در اختیار یک شرکت مجری قرار میدهند و در ازای آن، اعتبارات، نهادهها، کمکهای فنی و خدمات آموزشی دریافت میکنند. شرکت مجری میتواند یک شرکت تولیدی، بازرگانی، دانشبنیان و مدیریت زنجیره تأمین باشد و یا در قالب صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی فعالیت کند.
با توجه به اهمیت توسعه و تکمیل زنجیرههای ارزش محصولات کشاورزی و به منظور بهبود روشهای تأمین مالی سرمایه در گردش زنجیرههای تأمین در بخش کشاورزی، طراحی و تنظیم شیوهنامه اجرایی «تأمین مالی کشاورزی قراردادی» از اواسط سال ۱۴۰۰ آغاز شد.
این شیوهنامه در راستای اجرای ماده ۲۳ «دستورالعمل ارائه خدمات تأمین مالی زنجیره تأمین توسط مؤسسات اعتباری»، با همکاری بانک مرکزی، وزارت جهاد کشاورزی، و دستگاههای اجرائی ذیربط تنظیم و در نهایت در تاریخ ۱۴۰۱.۰۴.۰۸ نهایی و از سوی بانک مرکزی به بانکهای عامل ابلاغ شد.
درواقع، تأمین مالی کشاورزی قراردادی یکی از شیوههای تأمین مالی است که بانکها و مؤسسات اعتباری بهعنوان تسهیلگر خدمات مالی در زنجیره تولید کشاورزی، ایفای نقش میکنند که این خدمات شامل تأمین مالی کشاورزان برای کشت و تهیه نهادههای تولید و تأمین مالی شرکتهای مجری با هدف تکمیل زنجیره ارزش، تأمین نهادهها و مواد اولیه، خرید ماشینآلات و ارائه خدمات آموزشی، کمکهای فنی، توسعهای، دانشبنیان و تحقیقاتی برای ایجاد ارزش افزوده در طرح میشود.
با اجرای این طرح مزایای نصیب کشاورزان میشود به نحوی که کمکهای فنی و خدمات آموزشی و ترویجی از سوی شرکت مجری دریافت میکنند، نهادههای مورد نیاز در ازای تنظیم قرارداد تامین خواهد شد؛ از بازاری مطمئن و باثبات برای محصولات کشت شده خود مطمئن میشوند و با آخرین فناوریهای روز در فرآیند کشت محصول آشنا خواهند شد.
ضمن اینکه درآمد کشاورزان قراردادی و کاهش نوسان درآمد را شاهد هستند که البته هزینههای معاملاتی کشاورزان منجمله هزینه اطلاعات یافتن از قیمتها و هزینه نیروی کار مورد نیاز برای ارسال کالا به بازار نیز در این روش کاهش مییابد.
همچنین افزایش سرمایهگذاری بخش خصوصی در بخش کشاورزی و ایجاد فرصتی برای کشاورزان کوچک برای ارتقا به کشاورزی تجاری از وضعیت عبور کشاورزی معیشتی از دیگر مزایای این طرح برای کشاورزان است.
علاوه بر کشاورز، این طرح برای مجری طرح نیز دارای مزایایی اعم از امکان استفاده از قراردادهای کشاورزی به عنوان وثیقه تسهیلات، ضمانت قرارداد از سوی یک نهاد تضمین، اطمینان از جریان ورودی پایدار مواد اولیه، کاهش هزینه تامین مواد اولیه و امکان ورود به بازارهای صادراتی به دلیل تولیدات با کیفیت محصول است.
بخش سومی که از این طرح مزیتهایی کسب میکند، بانک است که براین اساس هم کارایی تخصیص منابع در بخش کشاورزی افزایش مییابد و هم تامین مالی را کارا و اثربخش بدون افزایش فشار به منابع بانکها خواهد کرد.
همچنین با این روش شاهد تغییر رویکرد تامین مالی بخش کشاورزی از شیوه سنتی به شیوه تامین مالی زنجیرهای؛ شفافیت تامین مالی طرحها و امکان ارزیابی و سنجش اثربخشی پروژههای متنوع بخش کشاورزی و اعتبار سنجی مشتریان خواهیم بود.