بر اساس گزارش اداره کل روابط عمومی بیمه مرکزی، کنترل مبانی و ملاک محاسبه ذخایر مندرج در صورت های مالی و مقایسه آن دو با مفاد آیین نامه ذخایر فنی، نحوه محاسبه و ارائه ذخایر شرکت های بیمه در راستای وظایف قانونی بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران صورت می گیرد.
بر مبنای این گزارش، اگر در این صورت های مالی مغایرت مهمی احراز شود با اعلام بیمه مرکزی، شرکت های بیمه موظفند در صورت های مالی خود تجدید نظر کرده و ارقام مغایر را اصلاح کنند.
در صورت رفع نشدن اشکالات صورت های مالی که می تواند در سود و زیان شرکت های بیمه تاثیر داشته باشد، بیمه مرکزی طبق مقررات با شرکت های یادشده برخورد خواهد کرد.
در راستای گزارش بیمه مرکزی در خصوص میزان ذخایر فنی شرکت های بیمه بر اساس صورت های مالی سال 1392 ذکر چند نکته اساسی ضروری می نماید.
ذخایر فنی چیست؟
بر اساس قوانین موجود شرکت های بیمه موظفند، در پایان هر دوره مالی، ذخایر فنی خود را در چارچوب آیین نامه ذخایر فنی موسسات بیمه (شماره ۵۸) محاسبه و در صورت های مالی به ثبت برسانند .
ذخایر فنی در واقع اقلام تعیین کننده در ترازنامه حساب سود و زیان است که با احتساب این موارد محاسبه می شود: ذخایر فنی حق بیمه ، ذخایر فنی حق بیمه برگشتی ، ذخیره فنی تکمیلی ، خسارات معوق ، ذخایر فنی خسارات طبیعی ، ذخیره فنی ریاضی ، ذخیره فنی مشارکت در منافع بیمه گذاران عمر و ذخیره خسارات واقع شده ولی اعلام نشده به طوریکه در کشورهای توسعه یافته همواره ذخیره ای برای خساراتی که بیمه گذار از آنان اطلاعی ندارد ، در نظر می گیرند مانند خساراتی که پایان سال اتفاق افتاده و بیمه فرصت نکرده به بیمه گر اعلام کند.
بنابرانچه گذشت در آیین نامه ذخایر فنی شرکتهای بیمه ای، مبانی محاسبه ذخایر مشخص شده ، به عنوان مثال در این آیین نامه آمده است که ذخیره حق بیمه فرمول مشخصی دارد که شرکتها باید براساس آن فرمول محاسبه داشته باشند و در صورت های مالی خود این رقم را بگنجانند؛ ذخیره ریاضی نیز براساس محاسبات آکچوئری مشخص می شود و در حساب های شرکت گنجانده می شود.
(Claim outstanding)اهمیت ذخایر معوق
در محاسبه میزان ذخایر فنی شرکت های بیمه محاسبه ذخایر فنی از اهمیت بسزایی بر خوردار است به طوریکه در کشورهای توسعه یافته که دارای ضریب نفوذ بالای بیمه هستند براحتساب ذخایر معوق در تزار نامه سود وزیان مالی همواره تاکید می شود.
به اعتقاد کارشناسان عوامل متعددی در علل شکل گیری ذخایر معوق دخیل است که در محاسبه ذخایر فنی یک شرکت بیمه ای باید به انها توجه شود که در ذیل به برخی از انها اشاره می شود:
-یکی از مهمترین علل ، عدم تطابق طول دوره بیمه ای با سال مالی است به طوریکه ممکن است طول دوره بیمه ای بیش از طول دوره مالی باشد به طوریکه در پایان سال مالی هنوز برای بسیاری از پرونده ها تصمیم گیری نهایی نشده است.
-میزان خسارت پرداختی برای بیمه گذار مشخص شده ولی هنوز پرداخت نکرده است.
-میزان خسارت هنوز اعلام نشده است.
-میزان خسارت اعلام شده ولی هنوز حکم نهایی صادر نشده است .
- احتساب میزان خسارت برخی پرونده ها بلند مدت است مانند بیمه های عمر که محاسبه آن بر اساس نسبت های خاصی ذخیره گیری می شود.
بر اساس این گزارش ، در بسیاری از شرکت های بیمه مبنای ذخیره گیری اشتباه است به طوریکه ذخیره به اندازه کافی گرفته نمی شود ؛ اما در سود سنواتی مطرح می گردد که در نتیجه ان سود ارایه شده به سهامدار زیاد است به عبارتی ممکن است شرکت ضرر ده باشد , اما از آنجا که ذخیره کافی گرفته نشده است خود را سودده نشان می دهد که این معضل در سال های بعد و در زمان پرداخت معوقات خود را نشان می دهد .
استاندارد های جهانی چه می گوید؟
بنابراین گزارش در جهان آیین نامه های خاصی در خصوص محاسبه دخیره فنی وجود دارد که البته این استاندارد ها در کشورهای مختلف متفاوت است ؛ اما آنچه که مشخص است تعیین دخیره فنی خق بیمه عاید نشده و تعیین ذخیره مطالبات معوق از اهمیت بسزایی برخوردار است .
در این راستا ذخیره حق بیمه عاید نشده برای هر قرارداد بیمه با اضافه کردن حق بیمه ناخالص ذکر شده و مرتبط با مدت زمان منقضی نشده قرارداد بیمه، به صورت جداگانه محاسبه می شود و ذخیره مطالبات معوق، مرتبط با مطالباتی است که گزارش شده اند اما به روز با تاریخ برآورد نیست که ذخیره مطالبات گزارش شده باید برای هر قرارداد بیمه به طور جداگانه محاسبه و به روز شود .
به طوریکه کل میزان ذخیره مطالبات گزارش شده وصول نشده بیانگر هزینه نهایی تخمین زده شده برای تسویه همه مطالبات وارد آمده و گزارش شده در مدت زمان حسابرسی تا زمان برآورد است. در این راستا این گزارش را هم بخوانید
آنچه که در بیمه مرکزی مغفول مانده است
علی صلاحی نژاد ، معاون اداری و مالی بیمه ملت ، در این خصوص معتقد است، در دنیا آیین نامه های خاصی جهت احتساب ذخایر فنی شرکت های بیمه وجود دارد و استاندارد های مشخصی اتخاذ شده است که البته استاندارد های اروپایی ، امریکایی و اسیایی (مانند ژاپن) در عین شباهت ،تفاوت هایی نیز با یکدیگر دارند .
صلاحی نژاد در گفتگو با خبرنگار ریسک نیوز با بیان اینکه آیین نامه 58 بیمه مرکزی در این راستا تدوین شده و دارای یک استاندارد حسابداری نیز می باشد ، تاکید کرد: نکته اصلی و مغفول که بیمه مرکزی در انتشار میزان ذخایر فنی شرکتهای بیمه به ان توجه نمی کند ، بحث مهم ذخایر معوق است .
وی تصریح کرد: اهمیت شناسایی ذخایر معوق تا جایی است که شرکت های بیمه می توانند با شناسایی ان مدیریت و کنترل بهتری بر خود داشته باشند.
عضو انجمن حرفه ای صنعت بیمه با اشاره به اینکه بیمه مرکزی روشی برای شناسایی ذخایر معوق ندارد، عنوان کرد: بیمه مرکزی دستورالعمل مشخصی برای کنترل ذخایر معوق که اکثرا در رشته شخص ثالث رخ می دهد ، ندارد.
دستکاری و اعمال سلیقه از سوی شرکت های بیمه
صلاحی نژاد افزود: از آنجا که آیین نامه و دستورالعمل جامع و مشخصی از سوی بیمه مرکزی در خصوص احتساب ذخایر معوق وجود ندارد ، بسیاری از شرکت های بیمه به راحتی آمار را دستکاری و مهندسی مالی کرده و به عبارتی سلیقه ای عمل می کنند.
وی افزود: بخشنامه های بی موقع و وقت و بی وقت بیمه مرکزی به شرکت های بیمه نیز از دیگر ایراداتی است که وارد است به طوریکه شرکت های بیمه را در ارایه واقعی آمار مربوط به احتساب ذخایر فنی در تنگنا می گذارد.
نظارت یا شراکت
عضو انجمن حرفه ای صنعت بیمه ضمن واکاوی مسایل موجود معتقد است ، اصولا نظارت در مکاتب علمی یک تعریف مشخص دارد .
صلاخی نژاد با بیان اینکه بسیاری از معضلات فعلی صنعت بیمه به شیوه نظارتی بیمه مرکزی بر می تاکید کرد: نظارت را نمی توان با شراکت یکجا جمع کرد به طوریکه کسیکه شریک است بدون شک نمی تواند ناظر خوبی باشد.
خسارت معوق شرکتهای بیمه ای زیاد شده؟
در عین حال پیش از این سرپرست معاونت نظارت بیمه مرکزی د رگفتگو با رسانه ها تاکید کرد: آنچه که فراتر از یک فرمول پیش بینی شده، بحث ذخیره خسارت معوق است که خیلی ها در شرایط فعلی این مسئله را آگاهانه یا ناآگاهانه مطرح می کنند که خسارت معوق شرکت ها زیاد است در حالیکه خسارت معوق بحثی است که به هر شرکت بیمه بر می گردد، مصوبه شورای عالی بیمه در بحث خسارت معوق دستور العمل مشخص دارد و البته این مبحث هم دارای تعریف مشخص است و هم یک روش محاسبه مشخص دارد.
وی ادامه داد: شرکت های بیمه در پایان دوره مالی حجم پرونده های خسارتی را که همچنان باز است، برآورد می کنند و براساس سقف تعهدی که برای آنها مشخص شده معادل آن را ذخیره می گیرند؛ ممکن در این میان بیمه نامه های آتش سوزی و باربری باشد یا بیمه نامه های شخص ثالث باشد چه بدنی و چه مالی. این ها بیمه نامه هایی است که سقف مشخص دارد و مشخص است بیمه نامه هایی که خسارت آن پرداخت نشده و به طور مثال به سال 91 منتقل شده باید براساس نرخ دیه سال 91 برای آن ذخیره گرفته شود.
به گفته این مقام مسوول در بیمه مرکزی، اگر شرکتی ذخیره کمی گرفته باشد قطعا این سوء مدیریت خودش است و اگر شرکتی این ذخیره را مناسب بگیرد، در صورت های مالی آن نشسته است و در این صورت این مسائل در صورت های مالی و ضریب خسارت شرکت کاملا مشخص می شود و متناسب با آن در عملکرد بیمه مرکزی نیز همان ذخایر منعکس خواهد شد.
بررسی ذخایر خسارت معوق شرکت های بیمه ای
عقدا ضمن بیان اینکه، ذخیره خسارت معوق هم اکنون حساسیت زیادی پیدا کرده است، گفت: بیمه مرکزی به صورت سالانه مبانی محاسبه ذخایر شرکتهای بیمه ای را برآورد می کند و البته حجم پرونده های شرکت را بررسی می کنیم تا به این اطمینان برسیم که ذخیره خسارت معوق شرکتها کافی است یا خیر.
وی در عین حال گفت: علاوه بر بیمه مرکزی این یک وظیفه اصلی حسابرس شرکتهای بیمه ای نیز هست که حسابرسی شرکتها چه سازمان حسابرسی و چه سایر حسابرسان مستقل، خسارت معوق و کفایت ذخایر شرکت ها را بررسی و اعلام می کنند.