به گزارش پایگاه خبری نقدینه، مدیریت تحقیق و توسعه شرکت بورس اوراق بهادار با انتشار گزارشی ریزساختارهای بورس‌هایی همچون توکیو، نیویورک، یورونکست، اسپانیا، هند، مالزی و سنگاپور مورد بررسی قرار داد.
در این گزارش تحت عنوان "بررسی ریزساختارهای بورس‌های اوراق بهادار" در چهار فصل به بررسی محدودیت نوسان قیمت (price limitation)، توقف معاملات (trading halt/suspension)، طبقه‌بندی مراحل معاملاتی (trading phases) و سازوکار تعیین قیمت مبنا (reference price) پرداخته و در انتهای نیز دو پیوست شامل راهنمای معاملاتی بورس‌های اوراق بهادار 33 کشور دنیا و واژگان تخصصی ارایه شده است.
بر اساس این گزارش؛ در فصل اول سازوکار حدود نوسان قیمت در بورس‌های اوراق بهادار توکیو، مالزی، تایوان، استانبول، آتن و بورس‌های اوراق بهادار اسپانیایی بررسی شده است.
همچنین بررسی‌های انجام‌شده در این بخش نشان می‌دهد ابزارهای کنترل نوسان قیمت در اکثر بورس‌های مورد بررسی شامل تعیین محدوده‌ی نوسان قیمتی پویا(dynamic price limitation) و ایستا (static price limitation) است. در این سازوکار محدوده‌ی نوسان قیمت ایستا به تعیین حد نوسان قیمت روزانه و محدوده‌ی قیمت پویا به تعیین حداکثر تغییرات قیمت از هر معامله به معامله‌ی بعدی می‌پردازد.
بدین ترتیب افزون بر محدوده‌ی قیمت روزانه که حدود نوسان قیمت در هر جلسه‌ی معاملاتی را تعیین می‌کند، تغییرات قیمتی از هر معامله به معامله‌ی بعدی نیز کنترل می‌شود. بورس‌های مختلف در صورت عدم انجام معامله در محدوده‌ی قیمتی تعیین‌شده، نسبت به اعمال سازوکارهای مختلفی اقدام می‌کنند که عمدتاً شامل انجام معامله‌ی حراج برای تعیین قیمت مبنای جدید است.
این حراج به حراج نوسان (volatility auction) مشهور است. همچنین تعیین حداقل تغییرات قیمت مظنهها(tick size) از نکات مشترک تغییرات قیمت در بورس‌های بررسی‌شده است. بر این اساس حداقل تغییرات قیمت مظنهها(که در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران یک ریال است) متناسب با طبقات مختلف قیمت سهام شرکت‌ها تغییر می‌کند. بر این اساس هر چه قیمت ورقه‌ی بهاداری بیشتر باشد، در فرآیند رقابت معاملاتی حداقل تغییرات قیمت مظنه آن افزایش می‌یابد.
همچنین در فصل دوم این گزارش، بکارگیری متوقف‌کننده‌های خودکار(automatic trading halt) و صلاحدیدی (discretionary trading halt) برای کل بازار و همچنین یک ورقه‌ی بهادار مورد بررسی قرار گرفته است.
در این بررسی ویژگی‌های توقف معاملات در بورس‌های هند، هنگ‌کنگ، مالزی، برزیل، تورنتو کانادا، ایالات متحده‌ی آمریکا، اندونزی و سنگاپور بررسی شده است.
توقف صلاحدیدی، معمولا توسط مسئولان بازار یا مقام ناظر برای توقف معاملات یک ورقه‌ی بهادار یا گروهی از اوراق بهادار اجرا می‌شود. این توقف در صورت نیاز فوری به انتشار اخبار با اهمیت از سوی ناشر و یا در واکنش به رخدادهای غیرمترقبه اجرا می‌شود.
توقف خودکار معاملات سازوکار مبتنی بر معیارهای از پیش تعیین‌شده (مانند مقررات بازار) است. هنگامی‌که نوسان زیاد در قیمت یک ورقه‌ی بهادار یا کل بازار به وجود آید و به‌طور کلی نظم بازار به خطر افتد، معاملات به صورت خودکار متوقف می‌شود. محدودیت قیمتی و توقف معاملات دو نوع اصلی از متوقف‌کننده‌های خودکار معاملات هستند.
بورس‌های کشورهایی همچون هند، برزیل، مالزی، کانادا و ایالات متحده‌ی آمریکا از سازوکار توقف خودکار معاملات استفاده می‌کنند. البته آن دسته از بورس‌هایی که توقف خودکار معاملات ندارند، در مقررات خود مجموعه‌ای از سازوکارهای نظارت بر تغییرات در قیمت یا حجم معاملات را تعریف کرده‌اند که توسط ناظر بازار و به صورت صلاحدیدی اعمال می‌شود. در بورس‌ها برای حداکثر مدت زمان توقف موقت معاملات ورقه‌ی بهادار یا بازار برای انتشار اطلاعیه‌ها، محدوده‌ی زمانی در قانون تعریف شده است.
همچنین در فصل سوم این گزارش، مراحل معاملات و مدت زمان نشست معاملاتی در طول برگزاری یک جلسه‌ی معاملات مورد بررسی قرار گرفته است. اکثر بورس‌های مورد بررسی در این گزارش دارای مراحل معاملاتی مشابه هستند که شامل پیش‌گشایش (pre-opening)، حراج آغازین (opening auction)، مرحله‌ی اصلی معاملات (main/continuous/market session)، پیش‌پایانی (per closing)، حراج پایانی (closing auction) و معاملات پایانی (trading at last) است. اولین مرحله در جلسه‌ی معاملات روزانه، مرحله‌ی پیش‌گشایش است.
در این مرحله امکان ورود سفارش به سامانه‌ی معاملات، اصلاح و حذف آن وجود دارد، اما هیچ معامله‌ای صورت نمی‌گیرد. مرحله‌ی حراج آغازین براساس قیمت تئوریک گشایش انجام می‌شود و امکان ورود سفارش‌های جدید و اصلاح یا حذف سفارش‌های موجود وجود ندارد. در جلسه‌ی پیوسته، ورود، اصلاح و حذف انواع سفارش‌های مجاز امکان‌پذیر است. در مرحله‌ی پیش‌پایانی، سفارش‌ها بر اساس قیمت‌های پیشنهادی می‌توانند وارد، اصلاح و حذف شوند، اما سفارشی اجرا نمی‌شود. پس از اتمام مرحله‌ی پیش‌پایانی، مرحله حراج پایانی بر اساس قیمت تئوریک پایانی آغاز و سفارش‌های وارد شده‌ی مشمول قیمت تئوریک پایانی با یکدیگر منطبق می‌شوند.
پس از اتمام مرحله‌ی پیش‌پایانی، مرحله حراج پایانی بر اساس قیمت تئوریک پایانی آغاز می‌شود و همه‌ی سفارش‌های وارد‌شده‌ی مشمول قیمت تئوریک پایانی با یکدیگر منطبق می‌شوند. در آخرین مرحله، سفارش‌ها می‌توانند با قیمت مبنا (قیمت تئوریک پایانی تعیین‌شده در مرحله‌ی پیش پایانی) وارد، اصلاح و حذف شوند.
بر اساس این گزارش؛ توجه به این نکته درخور اهمیت است که تمامی بورس‌هایی که از مرحله‌ی معاملات پایانی برخوردارند، قیمت پایانی ورقه‌ی بهادار را با برگزاری حراج پایانی تعیین می‌کنند. به بیان دیگر بورس‌هایی که از سازوکار میانگین موزون قیمت (VWAP) برای تعیین قیمت پایانی بهره می‌برند، از مرحله‌ی معاملات پایانی برخوردار نیستند. همچنین، بررسی نشست معاملاتی بورس‌های دنیا نشان می‌دهد که اکثر بورس‌ها صرفا یک نشست معاملاتی پیوسته دارند و مدت زمان این جلسه در مقایسه با جلسه‌ی معاملاتی بورس اوراق بهادار تهران نیز طولانی‌تر است.
در فصل آخر این گزارش هم سازوکار تعیین قیمت مبنا (reference price) مورد مطالعه قرار گرفته است. قیمت مبنا در بورس‌های مختلف با روش‌های متفاوت محاسبه می‌شود. روش‌های تعیین قیمت شامل قیمت آخرین معامله (last price)، میانگین موزون معاملات (value weighted average price)، محاسبه‌ی میانه (median) و برگزاری حراج پایانی (closing auction) است.
تعیین قیمت پایانی براساس آخرین قیمت معامله در بورس‌های دنیا منسوخ شده است. همچنین از بین کشورهای مورد بررسی، صرفاً بورس اوراق بهادار هنگ‌کنگ از روش میانه برای تعیین قیمت پایانی بهره می‌گیرد.
به گزارش تسنیم، مطالعات نشان می‌دهد که بیشتر بورس‌های پیشرفته‌ی دنیا از جمله یورونکست، نیویورک، توکیو، استانبول، لندن، اسپانیا و تعدادی دیگر از حراج پایانی برای تعیین قیمت مبنا استفاده می‌کنند. همچنین در برخی از بورس‌ها با هدف جلوگیری از دست‌کاری قیمت‌ها و کشف منصفانه‌ی قیمت در حراج‌های آغازین و پایانی از سازوکار حراج تصادفی استفاده می‌شود. بدین معنی که لحظه‌ی گشایش حراج می‌تواند به طور تصادفی در یک بازه‌ی زمانی که توسط بورس تعیین می‌شود، انجام گیرد. در این شرایط زمان گشایش به صورت خودکار توسط سیستم معاملات تعیین می‌شود.