بازنشستگان ، بویژه بازنشستگان کشوری در سالیان اخیر از بسیاری جهات مظلوم واقع شده اند.بعبارت دیگر می توان گفت دولت کارفرمایی خوبی برای کارکنان خود نبوده است . در گذشته از حقوق بازنشستگی و یا باصطلاح تقاعد بعنوان" آب باریکه " یاد می شده است که در سال های اخیر تحت فشارهای تورمی و افزایش قیمت ها از حجم و توان آن بسیار کاسته شده و قطره چکانی شده است وچنانچه روند تورم و افزایش حقوق بازنشستگان بهمین منوال پیش برود همه بازنشستگان به زیر خط فقرخواهند رفت.
پربیننده ترین خبرها
آخرین خبرها
يکشنبه 25 آذر 1397
مدتی است که بدلیل افزایش نرخ ارز و تورم ونیز ارائه لایحه بودجه سال1398 از طریق دولت به مجلس شورای اسلامی ، صحبت از ترمیم حقوق کارکنان شاغل دولت و بازنشستگان، بمیزان20 درصد، مطرح گردیده است .در این مقاله برخی از عوامل مرتبط با این تصمیم و ساختار نظام بازنشستگی کشوری بصورت اجمالی مورد بحث و بررسی و تجزیه تحلیل قرارگرفته ودر پایان هم راهکار های اجرایی در این باره ارائه شده است
افزایش های ناکافی و رابین هودی
در سال های اخیر حقوق بازنشستگان افزایش یافته است اما این افزایش ها مطابق با افزایش تورم نبوده است .در سال گذشته حقوق بازنشستگان کشوری بصورت پلکانی افزایش یافت . استدلال تهیه کنندگان لایحه بودجه و تصویب کنندگان این بود که چون حقوق اغلب کارکنان بازنشسته دولت پایین است بنابراین افزایش حقوق ها برای کسانی که حقوق کمتری می گیرند باید شیب بیشتری داشته باشد .
در باره اینکه بخشی از بازنشستگان حقوق ناچیزی دریافت می کنند که کفاف زندگی آنان را نمی دهد ، شکی وجود ندارد . اما نکته اساسی که از نظر تهیه کنندگان لوایح بودجه و نمایندگان محترم مجلس مغفول مانده است ، این است که محاسبه حقوق بازنشستگی براساسمقررات نظام های استخدامی کشور محاسبه می گردد و افزایش سالانه آن هم باید براساس ضوابط و مقررات مربوطه باشد و بدون تردید تصمیمات عوام گرایانه ، سیاسی و رابین هودی مشکلی را حل نخواهد کرد .
تاریخچه قانون بازنشستگی کشوری
اولین قانوناستخدام کشوری و به تبع آن مقررات جامع بازنشستگی در سال 1345 پس از بررسی و اکچوئری اولیه منابع و مصارف صندوق بازنشستگی بتصویب رسید و برحسب ماده 70 قانون مذکور سازمان بازنشستگی کشور نیز در سال 1354 ایجاد گردید .براساس قانون مزبور از هریک از کارکنان دولت 8.5 درصد بابت حق بازنشستگی بعلاوه برخی کسورات دیگر کسر و با احتساب سهم کارفرمایی دولت بحساب صندوق بازنشستگی واریز می گردید و کارمند می توانست پس از 30 سال بازنشسته شده و حسب مقررات حقوق بازنشستگی دریافت کند. طبق ماده 90 و 91 قانون استخدام کشوری، اعاده بخدمت بازنشستگان، بغیر از وزرا و نخست وزیر ، ممنوع بود.
در سال 1376 قانون خدمات کشوری جایگزین قانون استخدام کشوری مذکور گردید و همچنین سهم حق بیمه کارکنان نیز به 9 درصد افزایش یافت. از نکات شاخص این قانون ماده125 این قانون است که دولت را مکلف کرده است که حقوق بازنشستگان باید براساس میزان تورم افزایش یابدکه بجز برخی سال ها، به آن عمل نشده است.
نگاهی به آمار بازنشستگان کشوری و میانگین حقوق
تعداد بازنشستگان کشوری و مستمری بگیران آن در حدود یک میلیونو چهارصد هزار نفر می باشد . سرانه دریافتی اعلام شده در سال گذشته زیر یکو نیم میلیون تومان ودر سال جاری در حدود 2 میلیون برآورد شده است. همچنین حقوق بازنشستگی در حدود 96 درصد از بازنشستگان زیر 3 میلیون تومان است و صرفا 4 درصد از بازنشستگان حقوق بالاتر از 3 میلیون دریافت می کنند که از حقوق اکثریت آنان نیز بین 3 تا 4 میلیون است. از نظر مدرک تحصیلی نیز در حدود 3 درصد فوق لیسانس و دکتری و 17 درصد لیسانس و 17درصد فوق دیپلم و بقیه دیپلم و زیر دیپلم هستند . همچنین مدت میانگین پرداخت حق بیمه در حدود 28 سال و میانگین مدتدریافت حقوق بازنشستگی نیز 27 سال بوده است.
جای خالی محاسبات اکچوئری
مهمترین مبنای محاسبه حق بیمه هریک از بیمه شدگان و میزانحقوق بازنشستگی دریافتی ، محاسبات اکچوئری است.بر مبنای این محاسبات است که صندوق ها تعیین درآمد های صندوق وخروجی هارا برای سنوات بسیار دور پیش بینی و برنامه ریزی می کنند .چنانچه این محاسبات درست باشد معمولا صندوق ها خیلی دچار چالش نمی شوند. اگر چه بازنگری دوره ای برای تغییر در شرایط صندوق ها بهرحال اجتناب ناپذیر است.
تا آنجا که سوابق نشان می دهد در ابتدای تدوین قانون استخدام کشوری و تشکیل صندوق بازنشستگی ، یک تیم خارجی،محاسباتی را براساس آمار های موجود انجام داده اند و میزان دریافت حق بیمه را بر اساس آن تعیین نمودند . اما در سال های اخیر علیرغم تهیه برخی گزارشات اکچوئری تصمیمات خاصی جهت اصلاح وضعیت صندوق مشاهده نشده است.
صندوق های بازنشستگی میراث بین نسلی است
هرفردی که در دولت و یا یک موسسه خصوصی استخدام می شود و حق بیمه پرداخت می کند ؛ انتظار دارد که پس از پرداخت 30 الی 35 سال حق بیمه، در دوران بازنشستگی ، تا زمانی که خود و افراد تحت تکفلش زنده اند از حقوق بازنشستگی کافی برای کفایت امور برخوردار باشند. حال که بیمه شده پس از چندین دهه پرداخت حق بیمه ، بازنشست شده است چنانچه صندوق نتوانددر طول پرداخت حقوق بازنشستگی به تعهداتش عمل کند آینده کلیه شاغلین امروز و بازنشستگان سال های آتی تباه خواهد شد .
مشکل صندوق های بازنشستگی و صندوق بازنشستگی کشوری
در همه دنیا برخی صندوق ها ی بازنشستگی بزرگ با چالش های متعددی روبرو هستندکه این چالش ها موجببهم خوردن توازن در دریافت ها و پرداخت های صندوق ها می گردد. مهترین عوامل بحران زا در سایر کشور موارد زیر است:
1-ناتوانی در محاسبات دقیق اکچوئری برای سنوات طولانی
2-طولانی شدن امید به زندگی و طولانی شدن مدت پرداخت مستمری بیشتر
3-تحولات شدید اقتصادی و شوک های غیرقابل پیش بینی
در صندوق بازنشستگی کشوری ایران نیز علاوه برموارد بالا، دو مشکل اساسی دیگرنیزوجود دارد که بسیار جای تامل است:
1-تصمیم تصمیمگیران دولتی و سیاسی در باره صندوق و منابع آن
ذینفعان صندوق بازنشستگی کشور کارکنان دولت هستند اما صندوق دولتی نیست و صاحبان اصلی آن پرداخت کنندگان حق بیمه و سهامداران آن هستند .بنابراین دولت و مجلس و یا یا هرنهاد دیگری حق تصرف در منابع صندوق را ندارد و اگر بفرض مثال دولت و یا مجلس خواست افرادی را پیش از موعد بازنشست کند و یا شرایط ویژه ای را به کسانیاختصاص بدهد باید قبل از آن منابع مالی لازم را برای این کارو صندوق تامین کند و از تحمیل بار این تصمیم به سایربازنشستگان خودداری کند.
2-برداشت های منابع مالی صندوق توسط دولت
منابع صندوق بازنشستگی که از محل کسورات قانونی از حقوق کارکنان شاغل تامین می گردد ، حق الناس است و دولت و یا هیچ نهاد دیگری نباید آن را برداشت نماید . متاسفانه در دهه های اخیر بهردلیل با برداشت های مقطعی ازمنابع صندوق توسط دولت و همچنین جرح و تعدیل در قانون بازنشستگی بدون محاسبات اکچوئری در دخل و خرج صندوق توسط مجلس شورای اسلامی ، صندوق بازنشستگی با کمبود منابع و بحران مواجه است .
راهکارهای پیشنهادی
در کوتاه مدت و در باره افزایش حقوق سال آتی بازنشستگان می توان گفت: آنچه باید ملاک قرارگیرد قانون است و قانون دولت را مکلف کرده است که به نسبت تورم حقوق شاغلین و بازنشستگان را افزایش دهد . بنابراین اجرای سیاست های پوپولیستی و پیشنهاد افزایش پلکانی و یا پرداخت به نسبت مساوی خلاف قانون و مقررات استخدامی و بازنشستگی، عدالت ، شرع وعرف است. داشتن رفاه و حقوق بازنشستگی مناسب حق هر شاغل و بازنشسته است وقتی که براساس مقررات جاری و حقوق دوران اشتغال ، حق بیمه دریافت می شود ؛ باید براساس حق بیمه دریافتی نیز حقوق بازنشستگی تعیین و پرداخت شود .
در بلند مدت هم برای حفظ حقوق بیمه شدگان صندوق های بازنشستگی و بویژه حفظ سرمایه و حقوق نسل های بعدی و پایداری صندوق ها ؛ انجام اقدامات زیر ضروی است:
1-بازنگری درمقررات جاری بازنشستگیجاری کشور
2-تهیه گزارشات دقیق محاسبات اکچوئری از وضعیت دارایی های جاری و آتی صندوق وبرنامه ریزی بر اساس آن
3-تسویه بدهی واقعی دولت به صندوق ها (پرداخت اصل و منابع حاصله از سرمایه گذاری ها)
4-توجه به سرمایه گذاری سریع منابع در سرمایه گذاری های با بازده مناسب (بعنوان مثال در برخی کشور ها کسورات بازنشستگی از طریق کانال پیش بینی شده بلا فاصله به بورس هدایت می شود. )
5-ایجاد بستر لازم حهت تاسیس صندوق های مکمل بازنشستگی توسط شرکت های بیمه بازرگانی کشور
6-ساماندهی منابع درآمدی صندوی ها و مهندسی مجدد آن
7-...
برخورداری از رفاه اجتماعی و حقوق بازنشستگی و بیمه های مناسب ، طبق بند 12 ماده سه و ماده 29 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، جز حقوق اساسی و شهروندی است که بعهده دولت نهاده شده است که امیدواریم دولت و مجلس محترم بتوانند با همکاری بایکدیگر و فارغ از تصمیمات جناحی و حزبی و کوتاه مدت ،تدابیر شایسته ای ، برای برون رفت از وضعیت جاری صندوق هاو بحران های احتمالی، بیندیشند .
<###dynamic-0###>