از آنجا که بانکداری اسلامی همواره با هدف تأمین منافع عمومی جامعه و گسترش فرهنگ قرض الحسنه و جذب اندوخته ها و وجوه بلااستفاده و سرگردان به سمت تولید، اشتغال و رشد اقتصادی سالم حرکت می کند و این همان هدف غائی آن است این پرسش که آیا وقتی فعالیت پولی یک بانک برای توسعه قرض الحسنه و رفع محرومیت از مناطق محروم متمرکز می شود امکان استقلال مالی و گردش مالی سود آور که بتواند هزینه کارکنانش را داشته باشد برای این بانک می شود متصور شد !تا به امروز و بر اساس تجربه سیستم بانکی ما پاسخ این سوال در این شرایط «نه» است.برای این مورد یک بانک به عنوان نمونه آورده می شود.
پست بانک ایران نمونه ای از این بانکهاست.محمود حسن زاده رئیس هیأت مدیره پست بانک ایران در خصوص اهداف و ماهیت فعالیت این بانک معتقد است «پست بانک به عنوان متولی خرده بانکداری در نظام بانکی کشور، فعالیتهای خود را براساس بانکداری اسلامی بنا نهاده و با حضور مؤثر در مناطق محروم و روستایی کشور و ایجاد نقاط دسترسی متعدد در قالب دفاتر خدمات بانکی و با بهره گیری از فناوریهای نوین و نرم افزارهای یکپارچه و لحظه ای خدمات خود را با کمترین هزینه دسترسی به ساکنان این مناطق ارائه نماید که این خود در کاهش هزینه های تجهیز منابع و به تبع آن مصرف آن دارد.»فریبرز شعبانیان نایب رئیس هیات مدیر نیز بر این باور است که «هدف اصلی این بانک جذب و بکارگیری منابع راکد و سرگردان مناطق محروم و روستایی و اعطای تسهیلات اشتغال زائی و وام های قرض الحسنه برای شکوفایی و رونق و آبادانی این مناطق است و علاوه بر آن با نصب تجهیزات الکترونیکی بانکی از قبیل؛ دستگاههای خودپرداز (ATM)، پایانه های فروشگاهی (pos) و پایانه های شعب(PinPad) در جای جای کشور چرخه بانکداری اسلامی را جهت حرکت در مسیر تحقق عدالت اجتماعی تسهیل نموده است». علی نعمتی عضو هیأت مدیره پست بانک ایران نیز در این خصوص اعلام می دارد که این بانک به عنوان یک بانک فراگیر و گسترده و با هدف گسترش بانکداری خرد تلاش می کند با کاهش هزینه های تمام شده منابع، سرمایه های اندک و خرد جامعه را به بخش های مولد و اشتغال زای کشور سوق داده و در توسعه کسب و کارها به ویژه در روستاها سهیم باشد که این خود مصداق بارز بانکداری اسلامی است. دکتر صباغی عضو هیأت مدیره پست بانک ایران اعلام می کند که «پست بانک ایران با هدف خدمت رسانی به آحاد جامعه، همواره در مسیر بانکداری اسلامی و توسعه عدالت اجتماعی و کاهش فقر حرکت می کند و در این راستا امیدواریم با استفاده از ظرفیتهای دفاترخدمات بانکی روستائی(ICT) در مسیر کسب و کارهای کوچک و رفع نیازهای ضروری مردم در اقصی نقاط کشور نقش سازنده و مهم را ایفاء نمائیم.» آیا با این اهداف چطور ممکن است که بتوان متصور شد که یک بانک که به شکل خصوصی است بتواند و بخواهد در این زمینه و در مناطق دور افتاده روستایی فعالیت کند. با این تعاریفی که از پست بانک شد و تنی چند از روسا و اعضای هیئت مدیره این بانک گفتند کدام رغبت می تواند انگیزه فعالیت در مناطق محروم را برای بخش خصوصی ایجاد کند. ؟؟؟
از طرفی اگرچنین نیز نباشد پس چگونه روستاها و مناطق دور از شهر به خدمات دولت الکترونیک که به نوبه خود به کاهش هزینه های شهروندان و هزینه های دولت کمک می کند دسترسی پیدا کنند؟؟؟
با این تفاسیر و با تعاریفی که ارائه شد بنظر می رسد که پست بانک ایران که با تمرکز بر مناطق کم درآمد و روستایی به دنبال گسترش خدمات به این مناطق است و در راستای عدالت دسترسی همگانی و سهل به اطلاعات و امکانات عرصه فناوری و ارتباطات گام بر می دارد نباید به عنوان یک موسسه انتفاعی و در بخش خصوصی در نظر گرفته شود بلکه می بایست به عنوان یک نهاد حمایتی که صرفا در راستای گسترش عدالت در عرصه دسترسی به اطلاعات و فراهم کردن امکان بهره مندی از نعمت ارتباطات و فناوری اطلاعات در نظر گرفته شود. اگر بر این باوریم که عدالت به عنوان یک هدف و آرمان در نظام دینی ما قرار دارد باید گفت که عدالت گستری در زمینه فراهم کردن امکان ارتباطو بهره مندی از امکانات ارتباطات و فناوری و اطلاعات باید در نظر سیاستگذاران و در برنامه مورد توجه جدی قرار گیرد.
اما به راحتی می توان گفت که نهادهایی که در راستای حمایت و تقویت اقشار کم درآمد و مناطق محروم هستند قطعا نمی بایست در بخش خصوصی باشند چرا که مناسبات بخش خصوصی مبتنی بر سود و منفعت است و نه مبتنی بر فراهم ساختن امکانات برای دیگران. و اگر هم از مجرای یک فعالیت اقتصادی بخش خصوصی نفعی هم برای دیگران بوجود می آید نه به عنوان هدف آن فعالیت بلکه به عنوان فعالیتی سود آور است که نفع آن برای دیگران هم به صورت جنبی از آن عاید می شود.
با این حال این پرسش پیش می آید که بر مبنای کدام منطق و استدلال پست بانک به عنوان یک بانک خصوصی فعالیت می کند آیا وقتی فعالیت این بانک خصوصی است و بر اساس معادله سود و زیان، دیگر چه تضمینی برای گسترش خدمات به مناطق دور افتاده و روستایی وجود دارد بر اساس آنچه که به عنوان اهداف پست بانک به آنها اشاره کردیم کاملا بدیهی است که این بانک همچون حوزه هایی چون آموزش و بهداشت که باید رایگان و یا با حداقل هزینه برای ارائه خدمت به مردم باشند به عنوان بانک دولتی برای گسترش خدمات الکترونیکی و در راستای گسترش عدالت برای دسترسی همگانی به خدمات فناوری ارتباطات و اطلاعات فعالیت کند. رفتن پست بانک ایران به بخش خصوصی عملا فلسفه و اهداف آن را غیر قابل دست یافتنی می کند.
برای گسترش عدالت و رفع نیازهای اساسی طبقات و اقشار محروم نهادهایی تعبیه شده اند در حوزه های مختلف مانند خدمات درمانی رایگان در نیازهای بهداشتی و درمانی و یا نهاد بهزیستی برای معلولین و کم توان ها ، کمیته امداد برای فقرا و یا مدارس دولتی برای ارائه خدمات آموزشی و رفع آن نیاز. آیا برای دسترسی آسان مردم به امکانات ارتباطی و دسترسی به اطلاعات نهادی خاص وجود دارد؟
چرا پست بانک به عنوان یک بانک دولتی با تحت حمایت دولت قرار گرفتن، امکان گسترش خدمات الکترونیکی به اقشار مختلف محروم گوشه گوشه کشور فراهم نسازد و با این عمل به نهادینه شدن دولت الکترونیک که باعث کاهش هزینه های دولت و مردم و منابع ملی کشور می گردد کمک ننماید.به نظر می رسد امروز دولتی شدن پست بانک همچون درمان و آموزش رایگان یک ضرورت است و در بلند مدت و میان مدت یک کمک برای دولت در راستای کاهش هزینه ها و ممانعت از اتلاف منابع و همچنین با گسترش عدالت می تواند به گسترش امنیت نیز کمک رساند از دیگر سو پست بانک علاوه بر بحث در دسترس قرار دادن اطلاعات و خدمات ارتباطی با صندوق قرض الحسنه و تسهیلات دولتی می تواند به شکوفایی و آبادانی مناطق محروم و روستاهای کشور کمک شایانی کند. این فعالیت مالی و بانکی از طرفی دیگر می تواند به گسترش سرمایه اجتماعی و افزایش رضایت مشارکت مردم نیز کمک شایانی کند. از دیگر سو باید گفت که سرمایه های راکد در روستاها می تواند از طریق فعالیت چشمگیر پست بانک وارد چرخه مالی و پولی کشور گردد . مشارکت در طرحهای مکانیزه و به روز کردن سیستم های کاشت و برداشت محصول می تواند باعث انقلابی در عرصه کشاورزی شود که متاسفانه به دلیل اینکه این بانک خصوصی است و حساب سود و زیان می کند چنین پتانسیل هایی تلف می شود.جلوگیری از مهاجرت بی رویه از روستاها به شهر، آبادانی روستاها و گسترش کارآفرینی نیز از دیگر نتایج دولتی شدن پست بانک است که در زمان فعلی این امکان از دست می رود.
باری سخن کوتاه اینکه یکی از مهم ترین اقدامات در راستای گسترش عدالت و همچنین رونق کشور از طریق آبادانی آبادی ها و به تبع آن رشد کشاورزی ، دولتی کردن پست بانک است. پست بانک ایران می تواند با دولتی شدن رسالت و اهداف خود با ایجاد بسترهای خرده بانکداری در مناطق دوردست و محروم کشور بر اجرای قانون بانکداری بدون ربا کمک کرده و سرمایه های راکد به ویژه در روستاها را به سمت تولید، اشتغالزایی هدایت کند.
منبع:آسمان دوستی