به گزارش پایگاه خبری نقدینه، بازار سهام که از آغاز سال جاری با افت 12 درصدی همراه بوده، ریسک معامله را در بین سرمایه‌گذاران تا حد زیادی افزایش داده است.
در این میان بازارهای موازی بازار سرمایه نیز هر چند در مدت یک سال اخیر و متناسب با بازار سهام شرایط بهتری نداشتند؛ اما با افزایش قیمت‌های کاذب در روزهای گذشته شرایط را برای سفته‌بازی تا حد زیادی مهیا کرده‌اند. در میان بازارهای موازی اما همچنان بازار مسکن در شرایط مساعدی به سر نمی‌برد، به‌طوری‌که از سال گذشته تا کنون تنها توانسته حباب منفی سال‌های 90 و 91 را تا حدی تخلیه کند؛ ولی همچنان در رکود به سر می‌برد. «دنیای اقتصاد» در این گزارش به بررسی بازارهای مالی و ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری آنها در ماه‌های باقی‌مانده پرداخته است.
بازگشت سفته‌بازی به بازارها؟
به عقیده کارشناسان بازارها، افزایش بی‌دلیل قیمت‌ها در اکثر مواقع زمینه فعالیت سفته‌بازها را در بازار افزایش می‌دهد. در این میان نوسانات مکرر در بازارهای گوناگون به خصوص سهام، ریسک معامله را نیز به میزان زیادی افزایش داده است؛ در حالی که مذاکرات هسته‌ای به‌عنوان بزرگ‌ترین پارامتر تغییر حرکت بازار شناخته شده است، اما از تاثیر بسزای قیمت نفت جهانی نیز نباید چشم‌پوشی کرد. نفت با 50 درصد کاهش خود در شش ماه گذشته در کنار اخبار مختلف در حوزه‌های بودجه و قیمت ارز در بودجه، توانست بازار دلار و سهام را تحت تاثیر قرار دهد که رهاورد آن برای دلار صعودی و برای بازار سرمایه نزولی بوده است.
شاخص بازار سرمایه روزها است که موضوع مورد توجه بسیاری از فعالان بازار بوده و ارقامی را تجربه کرد که شاید کارشناسان در چشم اندازهای خود، سطح نزول آن را خیلی کمتر از رقم فعلی درنظر گرفته بودند. بعد از صعود 7 درصدی شاخص کل در اواسط مهر تا پایان آبان، بازار روند نزولی خود را از 14 آذر آغاز کرد که باعث شد بازدهی این بازار طی مدت مشابه در سال گذشته صفر شود. به‌این ترتیب شاخص بورس تهران در نزولی‌ترین حرکت خود بازگشتی 14 ماهه دارد که باعث شد شاخص کل بار دیگر به رقم خود در تاریخ 20 مهرماه سال 92 برگردد.
در این بین کارشناسان با احتساب تاثیرپذیری زیاد بازار، خبرهای هسته‌ای در دوره‌های گذشته و عوامل بنیادی از قبیل کاهش قیمت نفت را عامل بزرگی می‌دانند که اقتصاد وابسته به نفت کشور را تحت تاثیر خود قرار داده است. با توجه به اینکه 50 درصد کل بازار را سهام صنایع وابسته به نفت (پتروشیمی، فلزات اساسی، کانه‌های فلزی، شرکت‌های چند رشته‌ای صنعتی) در‌بر‌می‌گیرند، می‌توان افت شدید قیمت نفت را در کنار نگرانی‌ها از موضوعات هسته‌ای، از دلایل نزول شاخص کل در روزهای گذشته دانست.
بورس در گذر هفته
در ادامه این روند کاهشی، هفته گذشته شاخص کل بازار با افت 2/2 درصدی به رقم 69 هزار و 542 واحد نزول کرد تا از سطح حمایتی 70 هزار واحدی نیز عبور کرده و وارد محدوده قرمز شود. برگزاری جلسه شورای عالی بورس برای انتصاب رئیس جدید که با تحریکات روانی زیادی در بازار همراه بود از یک سو و فعال نبودن اشخاص حقیقی در بازار از سوی دیگر از عواملی بودند که تحلیلگران در بیان سقوط شاخص بورس عنوان کرده‌اند.
در این بین دکتر شاهین شایان آرانی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به دوران سختی که بورس در حال حاضر طی می‌کند، گفت: بازار سهام کشور در این بحران‌ها که در حال حاضر نسبت به گذشته افزایش یافته است باوجود تمام مصائب توانسته جذابیت‌های خود را حفظ کند.
وی گفت: واقعیت این است که در سال‌های 91 و 92 یک شکوفایی کاذب در بورس کشور مشاهده شد که در پی خود ضررهای بسیاری را به همراه داشت.
وی افزود: خوشبختانه در شرایط منفی شاخص، بازار سهام به سمت تعدیل حرکت می‌کند و این عملا می‌تواند روند این بازار را نسبت به قبل بهبود بخشد.
وی همچنین تاکید کرد: بازار سرمایه نیاز به اصلاح بیشتری دارد و ادامه این روند می‌تواند در بلند مدت میزان عرضه و تقاضا را در بازار به مقدار زیادی تحت تاثیر قرار دهد و بالانس قابل قبولی را در آن به وجود بیاورد.
شایان آرانی در ادامه افزود: متاسفانه این روند رو به بهبود توسط پدیده‌ای به نام تحریم‌ها به خطر افتاده است. بعد از پایان یافتن دور آخر مذاکرات هسته‌ای و بی نتیجه بودن آن جو روانی بازار در حالت انتظار و بلاتکلیفی به سر می‌برد که این امر در بلند‌مدت منجر به رکود سرمایه‌گذاری در این بازار شده است. به‌طور کلی می‌توان گفت، بلاتکلیفی، چاشنی فضای اصلاحی شده و بازار را به خطر انداخته است.
این کارشناس بازار سرمایه دو عامل اساسی را موثر بر روند آتی بورس دانست و گفت: عوامل بسیار مهمی که می‌تواند روند بازار سرمایه را تحت تاثیر قرار دهد شامل عوامل بنیادی از قبیل کاهش قیمت نفت و عوامل روانی مانند خبرهای رسیده از مذاکرات هسته‌ای است.وی افزود: متاسفانه به دلیل نبود سواد کافی و تخصص لازم بسیاری از معامله‌گران با نزول شاخص در بازار سرمایه به سمت بازار ارز و سکه روی می‌آوردند که این از نظر تکنیک‌های اقتصادی اشتباه است و همین امر در کشور باعث شده که ارز و سکه به غلط در کشور ما به کالای سرمایه‌ای تبدیل شوند.
پای سفته‌بازان به بازار ارز باز شد
روند کلی بازار ارز در یک سال گذشته نشان از آن دارد که دلار همچنان در ایران پتانسیل تبدیل شدن به بازاری سفته‌بازانه را دارد. این در حالی است که آمارها نشان می‌دهد دولت یازدهم در فعالیت یک سال اول خود توانست تا حد زیادی ثبات را به بازار ارز کشور برگرداند؛ ثباتی که از اوایل سال 93 شدت گرفت و تا اوایل شهریور نیز ادامه داشت. اما عملکرد این مدت بازار ارز دست بسیاری از سفته‌بازان و واسطه‌ها را از بازار کوتاه کرد به‌طوری که باعث شد بسیاری از این افراد از این بازار خارج شوند و به سمت بورس روی بیاورند.
در همین میان، با خبر دور جدید تحریم‌های آمریکا در اواسط شهریور، چرخ بازار ارز بر وفق مراد بانک مرکزی نچرخید و سیاست‌های اجرایی این بانک را تحت تاثیر قرار داد.
دلار که وارد بازی جهش‌های متداول شده بود بعد از ماه‌ها بار دیگر دچار نوسان‌های شدید شد و راه‌ها را برای سوء‌استفاده واسطه‌ها افزایش داد.
اما مهم‌ترین خبر ارزی دو سال گذشته، درهفته‌های اخیر رخ داد؛ افزایش 8 درصدی قیمت ارز تنها در طول مدت 6 روز نشان‌دهنده میزان سودی بود که با جذابیت زیادی بسیاری از دلالان را به سمت این بازار کشانده است. رسیدن قیمت ارز به 3500 تومان سود بسیاری را برای فعالان این بازار به همراه داشت.
مشاهدات از بازار نشان می‌دهد که نوسانات شدید ارزی در روزهای اخیر عملا بازار را از دست صرافان خارج کرده و آن را در دست سفته‌بازان بازار قرار داده است.
یکی از این صرافان اظهار داشت: هیچ جابه‌جا‌یی ارزی در بازار صورت نمی‌گیرد و تمام معاملات بین سفته‌بازان لفظی و شفاهی صورت می‌گیرد.
وی همچنین افزود: رواج سفته‌بازی‌ها در روزهای اخیر باعث شده نرخ ارز با نوسانات زیادی روبهرو شود و بار دیگر به 3500 تومان برسد و اختلاف قیمت‌ها در بازار علاوه بر تشدید فعالیت سودجویان ایجاد رانت‌های ارزی زیادی می‌کند که در آینده می‌تواند تبعات خود را نشان دهد.دلار کالای سرمایه‌ای می‌شود؟
اما هم اکنون دو سناریوی مختلف پیش روی بازار ارز کشور وجود دارد که مشخص می‌کند دلار تا چه حد می‌تواند به‌عنوان یک سرمایه مطمئن در بازار معامله شود:
بی‌شک اخبار حول مذاکرات هسته‌ای بزرگ‌ترین پارامتری است که می‌تواند افتان و خیزان بازار را مشخص کند.
کارشناسان بر این باورند که اگر تا پایان سال تیم مذاکره‌کننده ایران بتواند به نتایج قابل قبولی رسیده یا حتی سیگنال‌های مثبتی از آن به بازار برسد دلار با کاهش قیمت روبهرو می‌شود و می‌تواند بار دیگر در محدوده 3200 تومانی که میانگین 6 ماهه اول سال است قرار بگیرد، با رسیدن به این محدوده دلار دیگر نمی‌تواند بازار مناسبی برای سرمایه‌گذاری باشد و عملا سفته‌بازان و واسطه‌ها هم دیگر نمی‌توانند راندمان موثری در آن داشته باشند. اما طبق نظر مخالف این تئوری، بازار صعودی است و بدون اعمال نظارت بانک مرکزی پتانسیل این را دارد که تا پایان سال با افزایش نرخ همراه باشد.
تعیین تکلیف مذاکرات هسته‌ای از یکسو و از سوی دیگر زمزمه‌های کسری بودجه حاصل از کاهش قیمت نفت عواملی است که هر کدام می‌تواند نرخ ارز را تغییر دهد.
شایان‌آرانی همچنین در رابطه با سیاست‌های ارزی و همچنین روند نرخ ارز در بازار بیان کرد: بازار ارز بازار بسیار پیچیده‌ای است که به‌طور کامل در دستان بانک مرکزی قرار دارد. مدل‌های مدیریت ارز در تمام نقاط دنیا بر دو حالت قرار دارد؛ مدل اول به‌صورت نرخ ثابت است که برای یک سال تعیین می‌شود و تغییری تا پایان سال در آن به وجود نمی‌آید و اکنون این سیستم بیشتر در نظام‌های شبه کمونیستی اتفاق می‌افتد. اما حالت دوم نظام شناور کامل است که بر اساس آن میزان عرضه و تقاضا در بازار مشخص‌کننده نرخ ارز است و عموما در این بازارها میزان حجم عرضه و تقاضا بالا است. روشی که در اکثر دنیا استفاده می‌شود روش شناور کنترل شده است. به این صورت که یک نرخ در نظر گرفته می‌شود و در یک میزان نوسان مشخص حرکت می‌کند.
وی افزود: دولت یازدهم نیز سیاست خود را روی روش دوم اعمال کرده است، اما با اتفاقات دو، سه هفته گذشته متاسفانه به نظر می‌رسد که بانک مرکزی نتوانسته نظارت مناسبی را نسبت به این مقوله اعمال کند. وی در پایان بیان کرد: بازار سرمایه و بازارهای موازی آن تماما تحت تاثیر اخبار مذاکرات و رفع تحریم‌ها قرار گرفته‌اند و همین امر باعث شده که تاثیرپذیری از سیگنال‌های روانی بسیار افزایش یابد.
سکه در دستان واسطه‌ها
اما جذر و مد سکه در هفته‌های اخیر باعث سود و ضررهای زیادی برای معامله‌گران بازار شده است. کف قیمتی یک سال اخیر که در اواخر آبان ماه و معادل 897 هزار تومان رقم خورد، دوام چندانی نداشت و در روزهای گذشته به بزرگ‌ترین پیک قیمتی سال تبدیل و باعث شد بار دیگر سکه وارد کانال یک میلیون تومانی شود. سکه که در ایران تحت تاثیر دو عامل طلای جهانی و نرخ دلار در بازار تعیین می‌شود نیز وضعیت کاملا نامعلومی تا پایان سال پیش رو دارد.
سناریوی قیمتگذاری دلار که گفته شد، اما طلای جهانی نیز مانند بسیاری از بازارها در ایران روند مشخصی ندارد. افزایش ارزش دلار در برابر دیگر ارزهای مهم جهان، افت شدید قیمت نفت، سیاست‌های پولی و بانکی در ایالات متحده و همچنین میزان تقاضای کشورهای پر مصرف از قبیل روسیه و چین از عواملی است که در ماه‌های اخیر نوسان‌های بالایی را در این بازار به وجود آورده است.
بعد از کاهش شگفت‌انگیز قیمت طلا در ماه اکتبر و بالا رفتن ارزش دلار به بالاترین حد خود در 7 سال گذشته بسیاری روند قیمت این فلز گرانبها را تا پایان سال نزولی می‌پنداشتند. طلا که بعد از مدت‌ها به زیر سطح 1200 دلار رسیده بود باعث شد قیمت سکه نیز در بازارهای ایران نزول کند و به زیر 900 هزار تومان برسد. همین امر باعث شد بسیاری در بازار ایران به این بازار روی بیاورند و با توجه به قیمت‌های سررسیدهای آتی اقدام به خرید سکه کنند.
سررسیدهای آتی سکه نیز به پیروی از طلای جهانی دچار تزلزل شده به‌طوری‌که آخرین سر‌رسید (تیر 94) به 920 هزار تومان رسیده بود. اما در روزهای گذشته سکه تحت تاثیر افزایش نرخ ارز و طلای جهانی با صعودی چشمگیر روبهرو شد و به بالای یک میلیون تومان رسید تا راه را برای فعالیت واسطه‌ها تا حد زیادی افزایش دهد. در روزهای آتی با توجه به مذاکرات فدرال رزرو که می‌تواند بار دیگر ارزش دلار را افزایش دهد انتظار می‌رود که سکه در تنگنای انتخاب راه بین دلار و طلای جهانی سردرگم بماند و نتواند به‌عنوان یک سرمایه قابل اطمینان در بازار استفاده شود.
به‌طور کلی، بسیاری از کارشناسان معتقدند در یک اقتصاد سالم بهترین مکان برای سرمایه‌گذاری بازارهای سرمایه و بانک‌ها هستند. اما متاسفانه در کشور ما به دلیل نوسانات زیاد در بازارهای سنتی مردم به سمت این بازارها روی می‌آورند و سفته‌بازی‌های زیادی را ایجاد می‌کنند.
