به گزارش پایگاه خبری نقدینه، مرکز پژوهش های مجلس د ر تحلیل عملکرد تسهیلات حساب ذخیره ارزی در نظام بانکی ایران گزارش داد: با توجه به اینکه دولت یازدهم نحوه تسویه بدهی های مربوط به حساب ذخیره ارزی و نرخگذاری این تسهیلات از سوی شورای پول و اعتبار را در دستور کار دارد، ارائه این تحلیل ضروری است.
بانک ملی ایران
تحلیلی که در این بخش می توان ارائه کرد این است که حدود ۴۱ درصد از تسهیلات استفاده شده (اسناد حمل) از محل حساب ذخیره ارزی در بین بانک‌های دولتی و حدود ۱۹ درصد از کل تسهیلات پرداختی در سیستم بانکی از سوی بانک ملی ایران پرداخت شده است (حدود ۴.۱ میلیارد دلار از مجموع ۲۱.۳ میلیارد دلار کل بانک‌ها).
از مبلغ ۴.۱ میلیارد دلار رقمی حدود ۸۲۶ میلیون دلار از تسهیلات (حدود ۲۰ درصد) بازپرداخت، حدود ۱.۸ میلیارد دلار (حدود ۴۴ درصد) غیرجاری شده و حدود ۱.۵ میلیارد دلار نیز دارای سررسید آتی است (حدود ۳۶ درصد).
لذا ملاحظه می‌شود که در بانک ملی حداقل ۴۴ درصد از اصل تسهیلات اعطایی از محل حساب ذخیره ارزی غیرجاری شده است و درباره حدود ۱.۵ میلیارد دلار آن (حدود ۳۶ درصد) نیز بانک مرکزی عملکردی گزارش نکرده است.
بانک سپه
در بانک سپه نیز حدود ۱.۸ میلیارد دلار تسهیلات از محل حساب ذخیره ارزی (حدود ۱۸ درصد سهم در بانکم‌های دولتی و حدود ۹ درصد سهم در کل بانک‌ها) پرداخت شده است؛ حدود ۵۸۳ میلیون دلار آن (حدود ۳۳ درصد) بازپرداخت شده، حدود ۷۰۳ میلیون دلار غیرجاری شده (۳۸ درصد) و حدود ۵۱۴ میلیون دلار (حدود ۲۹ درصد) نیز سررسید آتی است.
لذا ملاحظه می‌شود در بانک سپه نیز حداقل ۳۸ درصد از تسهیلات پرداختی غیرجاری بوده و درباره حدود ۲۹ درصد آن نیز بانک مرکزی عملکردی گزارش نکرده است.
بانک صنعت و معدن
چگونگی و فرآیند پرداخت تسهیلات در بانک صنعت و معدن کمی پیچیده‌تر است، زیرا از رقم تقریبی ۱.۵ میلیارد دلاری که از منابع حساب ذخیره ارزی توسط این بانک تسهیلات پرداخت شده است (سهم حدود ۱۵ درصدی از بانک‌های دولتی و حدود ۷ درصدی از کل بانک‌ها)، حدود ۱۱۲ میلیون دلار (حداکثر ۸ درصد) بازپرداخت شده، حدود ۲۳۹ میلیون دلار (حداقل ۱۶ درصد) از مبلغ مذکور غیرجاری است، حدود ۷۶ میلیون دلار (حداکثر ۵ درصد) دارای سررسید آتی است و درباره حدود ۱ میلیارد دلار (حدود ۷۱ درصد) از آن بانک مرکزی عملکردی گزارش نکرده است (هنوز بانک مرکزی به شفافیت لازم درخصوص این رقم دست نیافته است).
بانک کشاورزی
بانک کشاورزی نیز حدود ۱.۴ میلیارد دلار از منابع حساب ذخیره ارزی، تسهیلات پرداخت کرده است (حدود ۱۴ درصد از تسهیلات پرداخت شده توسط بانک‌های دولتی و حدود ۷ درصد از کل تسهیلات پرداختی بانک‌ها). بررسی وضعیت تسهیلات پرداختی در بانک کشاورزی نشان می‌دهد که حدود ۱۲۹ میلیون دلار از تسهیلات پرداختی (حدود ۹ درصد) بازپرداخت شده است، حدود ۲/۱ میلیارد دلار (حداقل ۸۶ درصد) غیرجاری شده و حدود ۶۱ میلیون دلار (حدود ۴ درصد) نیز دارای سررسید آتی است.
بانک توسعه صادرات
بانک توسعه صادرات در مجموع حدود ۲/۱ میلیارد دلار از محل منابع حساب ذخیره ارزی تسهیلات پرداخت کرده است (۱۲ درصد از تسهیلات پرداختی بانک‌های دولتی و حدود ۶ درصد از تسهیلات پرداختی کل بانک‌ها). از تسهیلات مذکور حدود ۳۶۲ میلیون دلار (حدود ۳۰ درصد) بازپرداخت، حدود ۴۴۱ میلیون دلار (حدود ۳۷ درصد) غیرجاری و حدود ۳۴۵ میلیون دلار (حدود ۲۹ درصد) نیز سررسید آتی بوده است. درباره حدود ۴ درصد از منابع مزبور نیز بانک مرکزی عملکردی گزارش نکرده است.
جمع‌بندی بانک‌های دولتی
در مجموع به طور متوسط در ۵ بانک دولتی بررسی شده حدود ۲۰ درصد از مطالبات بازپرداخت شده، حدود ۴۶ درصد غیرجاری شده و حدود ۲۵ درصد نیز دارای سررسید آتی است. در مجموع تکلیف حدود ۸۰ درصد از منابع حساب ذخیره ارزی در بانک‌های دولتی دقیقا مشخص است، اما ۲۰ درصد منابع نیز مشخص نیست دچار چه سرنوشتی هستند. ۷۱ درصد از منابعی که عملکرد شفافی ندارد در بانک صنعت و معدن است.
همچنین در بین بانک‌های دولتی بانک کشاورزی به نسبت تسهیلات دریافتی وضعیت بدتری در مطالبات غیرجاری منابع مورد نظر دارد، اما از لحاظ رقم مطلع بانک ملی در بین بانک‌های دولتی بیشترین رقم مطالبات غیرجاری را به خود اختصاص داده است.
شایان ذکر است حدود ۱.۱ میلیارد دلار (حدود ۱۱ درصد) از منابع حساب ذخیره ارزی مصرف شده در بانک‌های دولتی نیز سرنوشت شفافی ندارد و بانک مرکزی هنوز اطلاعات کاملی در این زمینه ارائه نکرده است.
بررسی بانک‌های دولتی واگذار شده
با عنایت به اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی، سهام بانک‌های تجارت، رفاه کارگران، صادرات ایران و ملت به بخش غیردولتی واگذار شد. در فرآیند واگذاری حدود ۴ میلیارد دلار از ۱۱ میلیارد دلار (حدود ۳۷ درصد) از تسهیلات اعطایی بانک‌های مذکور از محل حساب ذخیره ارزی که طبق قانون باید بعد از بازپرداخت تسهیلات به حساب ذخیره ارزی واریز می‌شد، بابت بدهی دولت به این بانک‌ها تهاتر شد.
بانک تجارت
بانک تجارت حدود ۲.۶ میلیارد دلار از محل حساب ذخیره ارزی تسهیلات پرداخت کرده است (حدود ۲۴ درصد از سهم بانک‌های واگذار شده دولتی و حدود ۱۲ درصد از سهم کل بانک‌ها). از رقم مذکور، حدود ۱.۱ میلیارد دلار (حدود ۴۴ درصد) از کل تسهیلات بابت تسویه بدهی دولت به بانک تجارت تهاتر شده است، حدود ۴۴۴ میلیون دلار (حدود ۱۷ درصد) بازپرداخت شده، حدود ۱.۳ میلیارد دلار از ۲.۶ میلیارد دلار (حدود ۵۱ درصد) غیرجاری بوده و حدود ۷۲۹ میلیون دلار (حدود ۲۸ درصد) نیز سررسید آتی است. سرنوشت حدود ۴ درصد از منابع نیز هنوز توسط بانک مرکزی شفاف‌سازی نشده است.
بانک رفاه کارگران
بانک رفاه کارگران در مجموع حدود ۲۹۴ میلیون دلار تسهیلات از محل منابع حساب ذخیره ارزی پرداخت کرده است (حدود ۳ درصد از بانک‌های واگذار شده دولتی و حدود ۱.۴ درصد از کل بانک‌ها).
از رقم فوق‌الذکر، مبلغ ۲۴۳ میلیون دلار (حدود ۸۳ درصد از کل تسهیلات) بابت بدهی دولت به این بانک‌ها تهاتر شده است. همچنین حدود ۴۴ میلیون دلار از ۲۹۴ میلیون دلار تسهیلات اعطایی (حدود ۱۵ درصد) بازپرداخت، حدود ۲۳۸ میلیون دلار (حدود ۸۱ درصد) غیرجاری و حدود ۱۳ میلیون دلار (حدود ۴ درصد) دارای سررسید آتی است.
بانک صادرات ایران
بانک صادرات ایران حدود ۱.۷میلیارد دلار از محل منابع حساب ذخیره ارزی تسهیلات پرداخت کرده است (حدود ۱۶ درصد از تسهیلات بانک‌های واگذار شده دولتی و حدود ۸ درصد از کل تسهیلات اعطایی بانک‌ها).
از رقم ۱.۷ میلیارد دلار، رقم ۹۷۰ میلیون دلار (حدود ۵۶ درصد از کل تسهیلات) آن بابت بدهی دولت به بانک مذکور تهاتر شده است. همچنین حدود ۳۹۹.۵ میلیون دلار از ۱.۷ میلیارد دلار تسهیلات اعطایی بانک صادرات از محل حساب ذخیره ارزی (حدود ۲۳ درصد) بازپرداخت شده، حدود ۶۷۸ میلیون دلار (حدود ۳۹ درصد) غیرجاری بوده و ۲۷۹ میلیون دلار (حدود ۱۶ درصد) نیز دارای سررسید آتی است.
در مجموع درباره حدود ۷۸ درصد از این منابع در بانک صادرات ایران تعیین تکلیف شده است ولی بانک مرکزی درباره حدود ۲۲ درصد از منابع در این بانک عملکردی گزارش نکرده است که عمدتا ناشی از عدم شفافیت اطلاعات در بخش بازپرداخت تسهیلات می‌باشد.
بانک ملت
بانک ملت بیشترین پرداخت تسهیلات از محل حساب ذخیره ارزی را در بین کل بانک‌ها به خود اختصاص داده است. این رقم بالغ بر ۶.۴ میلیارد دلار است (حدود ۵۸ درصد از تسهیلات اعطایی بانک‌های واگذار شده دولتی و حدود ۳۰ درصد از کل تسهیلات اعطایی بانک‌ها).
از رقم مذکور حدود ۱.۷ میلیارد دلار (حدود ۲۶.۵ درصد) بابت تسویه بدهی دولت به این بانک تهاتر شده است. حدود ۱ میلیارد دلار از ۶.۴ میلیارد دلار تسهیلات پرداختی بانک ملت (حدود ۱۶.۵ درصد) بازپرداخت شده، حدود ۲.۸ میلیارد دلار (حدود ۴۳ درصد) غیرجاری بوده و حدود ۲.۵ میلیارد دلار (حدود ۴۰ درصد) نیز دارای سررسید آتی است.
جمع‌بندی بانک‌های دولتی واگذار شده
در بین بانک‌های واگذار شده دولتی و کل بانک‌ها بانک ملت بیشترین تسهیلات را از محل منابع حساب ذخیره ارزی پرداخت کرده (سهم تقریبی ۳۰ درصد در کل بانک‌ها)، همچنین این بانک بیشترین سهم از مطالبات غیرجاری را نیز به خود اختصاص داده است (سهم ۵۵ درصدی در بانک‌های واگذار شده دولتی و سهم ۲۸ درصدی در کل بانک‌ها).
عملکرد بازپرداخت اقساط در بانک صادرات تا حدودی غیرشفاف و مبهم است به طوری که درباره حدود ۲۲ درصد از منابع پرداخت شده توسط این بانک (۳۸۲ میلیون دلار) عملکردی گزارش نشده است.
در مجموع درباره حدود ۵۰۹ میلیون دلار (حدود ۵ درصد) از منابع حساب ذخیره ارزی مصرف شده در بانک‌های واگذار شده دولتی عملکردی گزارش نشده است و بانک مرکزی هنوز اطلاعات کاملی در این زمینه کسب نکرده است.
به طور متوسط حدود ۱۸ درصد از تسهیلات پرداختی بانک‌های دولتی واگذار شده از محل حساب ذخیره ارزی بازپرداخت شده و حدود ۴۵ درصد از این تسهیلات غیرجاری است. بیشترین نسبت مطالبات غیرجاری با ۸۱ درصد متعلق به بانک رفاه کارگران است، اما از لحاظ رقم مطلع، بیشترین رقم متعلق به بانک ملت با ۲.۷ میلیارد دلار می‌باشد.
بررسی عملکرد سایر بانک‌ها
سایر بانک‌های غیردولتی، مسکن و صندوق ضمانت صادرات نیز از محل منابع حساب ذخیره ارزی، اقدام به پرداخت تسهیلات کرده‌اند. کل رقم پرداختی توسط سایر بانک‌ها حدود ۳۰۴ میلیون دلار بوده است (حدود ۱.۵ درصد از کل تسهیلات اعطایی بانک‌ها از محل حساب ذخیره ارزی).
عملکرد سایر بانک‌ها به شرح ذیل ارائه می‌شود:
بانک اقتصاد نوین
بانک اقتصاد نوین حدود ۲۷ میلیون دلار از محل منابع حساب ذخیره ارزی تسهیلات پرداخت کرده است (حدود ۹ درصد از تسهیلات سایر بانک‌ها و حدود ۰.۱ درصد از کل تسهیلات اعطایی بانک‌ها) از مبلغ مذکور حدود ۴.۵ میلیون دلار (حدود ۱۷ درصد) بازپرداخت شده، حدود ۱۵ میلیون دلار (حدود ۵۵ درصد) غیرجاری بوده و حدود ۸ میلیون دلار (حدود ۲۸ درصد) نیز دارای سررسید آتی است.
بانک پارسیان
بانک پارسیان نیز حدود ۲.۱ میلیون دلار از محل منابع حساب ذخیره ارزی تسهیلات پرداخت کرده است (حدود ۱ درصد از تسهیلات پرداختی سایر بانک‌ها). از رقم ۲.۱ میلیون دلار، حدود ۱.۹ میلیون دلار (حدود ۸۹ درصد) بازپرداخت شده، حدود ۰.۱۲ میلیون دلار (حدود ۶ درصد) غیرجاری بوده و سررسید آتی نیز ندارد.
بانک پاسارگاد
بانک پاسارگاد حدود ۱.۲ میلیون دلار از محل حساب ذخیره ارزی تسهیلات پرداخت کرده است (حدود ۰.۴ درصد از تسهیلات پرداختی سایر بانک‌ها). کل رقم مزبور یعنی ۱.۲ میلیون دلار بازپرداخت شده است.
بانک سامان
بانک سامان حدود ۵۲.۵ میلیون دلار از محل منابع حساب ذخیره ارزی تسهیلات پرداخت کرده است (حدود ۱۷ درصد از تسهیلات پرداختی سایر بانک‌ها و حدود ۰.۳ از کل تسهیلات اعطایی بانک‌ها). ۱۰۰ درصد تسهیلات مذکور بازپرداخت شده و دارای معوقه و یا سررسید آتی نیست.
بانک کارآفرین
بانک کارآفرین حدود ۳۴ میلیون دلار از محل منابع حساب ذخیره ارزی تسهیلات پرداخت کرده است (حدود ۱۱ درصد از تسهیلات پرداختی سایر بانک‌ها و حدود ۰.۲ درصد از کل تسهیلات اعطایی بانک‌ها). حدود ۲۸ میلیون دلار (حدود ۸۲ درصد) از منابع مذکور بازپرداخت شده، حدود ۱ میلیون دلار (حدود ۳ درصد) از منابع غیرجاری بوده و حدود ۲ میلیون دلار (حدود ۶ درصد) از منابع نیز دارای سررسید آتی است.
بانک مسکن
بانک مسکن نیز از محل منابع حساب ذخیره ارزی ۶.۲ میلیون دلار تسهیلات پرداخت کرده است (حدود ۲ درصد از تسهیلات اعطایی سایر بانک‌ها) که کل تسهیلات مذکور به صورت غیرجاری مانده است.
صندوق ضمانت صادرات
این صندوق حدود ۱۸۱ میلیون دلار از محل منابع حساب ذخیره ارزی تسهیلات پرداخت کرده است (حدود ۶۰ درصد تسهیلات اعطایی سایر بانک‌ها و حدود ۰.۹ کل تسهیلات اعطایی بانک‌ها). ۱۰۰ درصد رقم مذکور در سرفصل غیرجاری قرار گرفته و بازپرداختی آن صفر بوده است.
جمع‌بندی سایر بانک‌ها
در مجموع حدود ۸۸ میلیون دلار از ۳۰۴ میلیون دلار تسهیلات پرداختی سایر بانک‌ها (حدود ۲۹ درصد) بازپرداخت شده، حدود ۲۰۵ میلیون دلار (حدود ۶۷ درصد) غیرجاری بوده و حدود ۹.۵ میلیون دلار (حدود ۳ درصد) نیز دارای سررسید آتی است.
می‌توان دریافت که در بین سایر بانک‌ها بیشترین تسهیلات و بیشترین سهم مطالبات غیرجاری متعلق به صندوق ضمانت صادرات است و بعد از آن نیز بانک اقتصاد نوین بیشترین تسهیلات را پرداخت کرده است.
شایان ذکر است حدود ۳ میلیون دلار (حدود ۱ درصد) از منابع حساب ذخیره ارزی مصرف شده در سایر بانک‌ها نیز عملکرد شفافی گزارش نشده است و بانک مرکزی هنوز اطلاعات کاملی در این زمینه کسب نکرده است.
کلیه تسهیلات پرداختی توسط بانک مسکن و صندوق ضمانت صادرات به سرفصل مطالبات غیرجاری منتقل شده و کلیه تسهیلات اعطایی توسط بانک‌های کارآفرین، سامان و پاسارگاد بازپرداخت شده است.
با عنایت به مباحث ارائه شده می‌توان دریافت که در مجموع تسهیلات اعطایی توسط کلیه بانک‌ها رقمی حدود ۲۱.۲ میلیارد دلار بوده و نکات ذیل قابل استخراج است:
۱. حدود ۴ میلیارد دلار آن (حدود ۱۹ درصد) بازپرداخت شده است.
۲. حدود ۴ میلیارد دلار آن (حدود ۱۹ درصد) بابت بدهی دولت به چهار بانک واگذار شده دولتی (تجارت، رفاه کارگران، صادرات ایران و ملت)، تهاتر شده است.
۳. حدود ۲ میلیارد دلار (حدود ۱۰ درصد) مربوط به جریمه تاخیر (بهره متعلقه) به مطالبات غیرجاری است.
۴. با عنایت به سه بند فوق خالص اصل مطالبات غیرجاری بانک‌ها از محل حساب ذخیره ارزی حدود ۹.۸ میلیارد دلار است که با احتساب بهره متعلقه حدود ۱۱.۸ میلیارد دلار برآورد گردد.
۵. حدود ۶ میلیارد دلار (حدود ۲۸ درصد) دارای سررسید آتی است.
۶. حدود ۱.۶ میلیارد دلار (حدود ۷.۵ درصد) از منابع مصرف شده حساب ذخیره ارزی نیز عملکرد شفافی گزارش نشده است و بانک مرکزی هنوز اطلاعات شفافی در این زمینه کسب نکرده است.