نقش شهرت و اعتبار بانک مرکزی در مهار انتظارات چیست؟

ابزاری برای نیل به ثبات قیمت‌ها و حفظ ثبات نظام مالی

 به گزارش پایگاه خبری نقدینه ،  سید علی‌اکبر میرعمادی؛ سرپرست مدیریت کل نظارت غیر احتیاطی بانک مرکزی در نشست "شهرت و اعتبار بانک مرکزی و نقش آن در اثربخشی سیاست‌های پولی و ارزی" که در اندیشکده پول و ارز موسسه مطبوعاتی بازار پول و ارز برگزار شد، به بیان اهمیت و مبانی نظری مفهوم شهرت و اعتبار بانک مرکزی پرداخت و سپس با بررسی عوامل تاثیرگذار بر شهرت و اعتبار بانک مرکزی، نحوه اثرگذاری این دو مفهوم بر ثبات اقتصادی را تشریح کرد. نوشتار ذیل خلاصه‌ای از این نشست تخصصی است که با هم می‌خوانیم.

میرعمادی، در ابتدای سخنان خود با تأکید بر اهمیت شهرت و اعتبار برای حاکمیت و بنگاه‌های اقتصادی، اظهار داشت: این موضوع در مورد بانک‌ها از درجه بالاتری برخوردار بوده و در خصوص بانک مرکزی به عنوان مقام سیاست‌گذار، اهمیتی دوچندان پیدا خواهد کرد. با توجه به نقش محوری بانک مرکزی و جایگاه آن به عنوان مقام سیاست‌گذار پولی، شهرت و اعتبار این نهاد، تأثیر بسزایی بر انتظارات و عملکرد اقتصادی دارد.

وی با اشاره به مبنای نظری و تجربی مطالب ارائه شده، گفت: مطالبی که در این نشست ارائه می‌شود، بر اساس نظریه‌ها، مطالعات بین‌المللی و داخلی استوار است؛ اما بخش قابل‌توجهی از آن، بر تجربیات دو دهه فعالیت اینجانب در بانک مرکزی، ادارات مختلف و عضویت در کمیته‌ها و کمیسیون‌های گوناگون بانک مرکزی مبتنی است. 

سرپرست مدیریت کل نظارت غیر احتیاطی بانک مرکزی تصریح کرد: آنچه درکتب و مقالات به آن اشاره شده است، در بانک مرکزی به صورت عینی و ملموس تجربه شده است. رویکرد این نشست، رویکردی نقادانه و آسیب‌شناسانه است که با هدف ارائه راهکار برای بهبود وضعیت یا جلوگیری از بدتر شدن آن، اتخاذ شده است.

وی با طرح این پرسش که منظور از شهرت یک انسان یا حکومت و یا بانک مرکزی چیست؟ بیان کرد: شهرت، ساخت ذهن اشخاص و گروه‌های ذینفع است که هر یک، مجموعه انتظارات خود را دارند. شهرت یک سازه ذهنی است که در طول زمان و بر اساس تجربیات شکل می‌گیرد. شهرت، می‌تواند دارایی یا بدهی نامشهود باشد که در طول زمان و بر پایه تصور و درک از کیفیت عملکرد مستمر ایجاد می‌شود؛ بنابراین شهرت، دارایی و سرمایه‌ای اجتماعی است که به تدریج جمع‌آوری می‌شود. عملکرد مستمر بنگاه‌ها بر شهرت اثر می‌گذارد و یک بنگاه اقتصادی در ابتدای فعالیت، اعتبار لازم را ندارد؛ اما در ادامه مسیر بر اساس عملکرد خود، شهرت پیدا خواهد کرد.

در ادامه و پس ازتفسیر مفهوم شهرت، ریسک شهرت بانک مرکزی مطرح می‌شود. ریسک شهرت، از عدم تطابق میان برداشت و ادراک عامه مردم و رفتار یا عملکرد واقعی بانک مرکزی شکل می‌گیرد. هر چه فاصله میان برداشت‌ها، ادراک‌ها و انتظارات با عملکرد واقعی بانک مرکزی بیشتر باشد، ریسک شهرت نیز بیشتر خواهد بود. این ریسک، به عنوان هر فعالیت، رویداد یا وضعیتی که به طور مثبت یا منفی، بر شکاف میان تصور و ادراک عمومی و عملکرد بانک مرکزی تأثیر می‌گذارد، تعریف شده است. مفهوم ریسک، سطوح متفاوتی از درک را شامل می‌شود، در فعالیت مبتنی بر ریسک، ادراک مشترکی از مفهوم ریسک میان فرستنده و گیرنده پیام وجود ندارد. لازم است فرستنده و گیرنده پیام، از یک فهم یکسان از مفهوم ریسک برخوردار باشند.

۵ هدف مهم بانک مرکزی در قانون جدید

وی در ادامه به تعریف ریسک از نظر آمار و احتمال پرداخت و گفت: ریسک، مفهومی آماری و احتمالی است که به تصمیم‌گیری در شرایط عدم اطمینان اطلاق می‌شود. ریسک، بیانگر زیان‌های بالقوه در یک سازمان است. بر اساس چارچوب کوزو، ریسک به عنوان انحراف از هدف تعریف می‌شود. هرچه انحراف از هدفی که تعریف شده است بیشتر باشد، ریسک نیز بیشتر خواهد بود. 

سرپرست مدیریت کل نظارت غیر احتیاطی بانک مرکزی سپس با اشاره به اهداف این نهاد، اظهار داشت: ماده ۳ قانون بانک مرکزی، ۵ هدف را برای آن تعریف می‌کند: مهار یا کنترل تورم؛ ثبات و سلامت شبکه بانکی، حمایت از رشد اقتصادی و اشتغال، کمک به حفظ و ارتقای ارزش پول ملی و کمک به تحقق عدالت اجتماعی. تحقق این اهداف، مستلزم توجه جدی به ریسک شهرت است.

میرعمادی با دسته‌بندی ریسک‌های بانک مرکزی به دو دسته مالی و غیرمالی بیان کرد: ریسک‌های مالی شامل ریسک نقدینگی، ریسک اعتباری و ریسک بازار و ریسک‌های غیرمالی شامل ریسک عملیاتی، ریسک سیاستی یا راهبردی و ریسک شهرت هستند. ریسک نقدینگی، عموماً در ارتباط با مراودات با خارج از کشور اتفاق خواهد افتاد و ریسک بازار نیز نوسانات انواع نرخ‌ها را شامل می‌شود. در نهایت ریسک عملیاتی نیز یکی از ریسک‌های مهمی است که بانک‌های مرکزی با آن مواجه هستند و شامل بحث سیستم‌های پرداخت و فناوری اطلاعات است. ریسک سیاستی یا راهبردی را می‌توان شامل تصمیمات و سیاست‌های بانک مرکزی دانست و ریسک شهرت را نیز آن چیزی دانست که شخصیت یک نهاد حاکمیتی به نام بانک مرکزی را در اذهان عمومی شکل می‌دهد. این ریسک، هم می‌تواند اولیه و هم ثانویه باشد. ریسک اولیه یعنی خودش منشاء ریسک بوده و ریسک ثانویه یعنی ناشی از ریسک‌های دیگر خواهد بود. بر اساس مفهوم ریسک اینتراکشن، ریسک شهرت، عموماً ریسک ثانویه است. برای مدیریت این ریسک، باید به سراغ مدیریت انواع ریسک‌های دیگر پیش روی بانک مرکزی رفت.

کنترل تورم هدف اصلی بانک مرکزی است

میرعمادی با اشاره به اهداف بانک مرکزی گفت: هدف اصلی بانک مرکزی، مهار یا کنترل تورم است که البته برای این کار، باید اقدامات متعددی نیز صورت پذیرد. علاوه بر این، بانک مرکزی اهداف دیگری نیز دارد. تحقق این اهداف، مستلزم توجه جدی به ریسک شهرت است. اگر مردم و فعالان اقتصادی، بانک مرکزی را در مهار تورم باور داشته باشند، انتظارات به یک صورت شکل می‌گیرد؛ اما اگر باور نداشته باشند، به شکل دیگری رقم می‌خورد. هر چقدر اریب تورم محقق شده از تورم هدف‌گذاری شده بیشتر شود، شهرت مقام پولی رو به زوال خواهد رفت. از طرفی هر چقدر مقام پولی مشهورتر باشد، اعتماد بنگاه‌های اقتصادی به قولش افزایش می‌یابد و نقش مقام پولی در کنترل تصمیمات و رفتار‌های بنگاه‌های اقتصادی مؤثرتر می‌شود. اگر سیاست‌گذار پولی رفتاری عقلایی و قابل‌پیش‌بینی نداشته باشد، فعالان اقتصادی را گیج و سردرگم می‌کند. اگر بانک مرکزی بخواهد تورم را کاهش دهد، در صورتی که معتبر باشد، اجرای این سیاست ساده‌تر خواهد بود. سیاست‌های مصلحت‌گرایانه مقام پولی، موجب تشدید اریب تورم واقعی از تورم هدف‌گذاری شده می‌شود. 

میرعمادی با اشاره به مطالعات انجام شده در مورد اهمیت ریسک شهرت بانک مرکزی، گفت: در سال ۲۰۱۵، آسیب این ریسک، از رتبه چهارم در سال ۲۰۱۳ به رتبه اول در سال ۲۰۱۵ رسیده است. شهرت و اعتبار بانک مرکزی، موجب بازگرداندن ثبات و پایداری اقتصادی در دوره‌های تنش مالی می‌شود. شهرت خوب می‌تواند اثربخشی سیاست‌ها را در رژیم هدف‌گذاری تورم و نقدینگی بهبود دهد. همچنین باید به این موضوع توجه داشت که عوامل خارجی نیز اثرگذار هستند. وجود نگرش سیاسی مبنی بر مجاز دانستن حاکمیت برای تخطی از مرز‌های استقلال بانک مرکزی، از جمله این عوامل است. بازیگران ریسک شهرت، درون‌سازمانی و برون‌سازمانی بوده، که بازیگران درون‌سازمانی را رهبران و سیاست‌گذاران، مدیران ارشد میانی و عملیاتی و کارکنان تشکیل می‌دهند. رئیس‌کل بانک مرکزی، مبین شخصیت بانک مرکزی است. از طرفی رفتار و فرهنگ سازمانی حاکم بر بانک مرکزی نیز مهم است. همچنین کیفیت کار‌های تحقیقاتی که از سوی بانک مرکزی منتشر می‌شود، باید مورد توجه قرار گیرد. بازیگران برون سازمانی شامل؛ حاکمیت و قوای سه‌گانه هستند. اگر قانون‌گذار تکالیف مالایطاق وضع کند، بانک مرکزی هم نمی‌تواند اجرا کند و اعتبار و شهرتش زیر سؤال می‌رود.

دوگانه‌ای به نام حفظ شهرت خوب در کوتاه‌مدت و اتخاذ و اجرای تصمیم صحیح سیاستی وجود دارد. در چنین مواردی باید باتدبیر سراغ اجرای تصمیم صحیح سیاستی رفت، چرا که اگر این کار را انجام نشود، شاید در کوتاه‌مدت ریسک شهرت اتفاق نیفتد؛ ولی در بلندمدت قطعاً این موضوع اتفاق خواهد افتاد. شرط اصلی این است که ذی‌نفعان از سیاست‌ها و عملیات بانک مرکزی به درک خوبی برسند. موضوع مهم دیگر، نقش رسانه‌هاست. برای حل این موضوع، باید به نقش ارتباطات و اداره روابط‌عمومی در بانک مرکزی در موضوع ریسک شهرت توجه جدی شود. اداره روابط‌عمومی باید به طور مستمر پایش کند که بانک مرکزی توسط ذی‌نفعان چگونه درک می‌شود. اداره روابط‌عمومی باید در پیش‌نویس اعلامیه‌های نرخ بهره، سخنرانی‌های عمومی، سیاست‌های کلیدی نقش‌آفرینی کند. همچنین باید کرسی ثابتی در کمیته‌ها و کمیسیون‌های مختلف داشته و در شورای تنظیم‌گری حضور داشته باشد. پایش رسانه‌ها نیز باید در دستور کار قرار گیرد.

نقش شهرت و اعتبار بانک مرکزی در کنترل انتظارات تورمی

رهیافت پیشنهادی برای مدیریت ریسک شهرت بانک مرکزی، در ادبیات مدیریت ریسک با عنوان مدیریت ریسک جامع بیان شده است. در این رویکرد، تمام ارکان سازمان در موضوع مدیریت ریسک مسئولیت دارند. در فرایند مدیریت ریسک شهرت، فعالیت‌ها، رویداد‌ها و وضعیت‌هایی که منجر به ریسک شهرت می‌شوند شناسایی خواهند شد و احتمال وقوع رویداد شهرت و شدت آسیب‌شان ارزیابی می‌گردد. روش‌ها و ابزار‌هایی باید برای کنترل و کاهش ریسک شهرت ابداع و ارتقا یابند و نهایتاً گزارشگری ریسک‌های شهرت به مقامات بانک مرکزی اتفاق بیفتد. این فرایند مستمراً باید در بانک مرکزی تکرار شود. برای این موضوع تمامی اجزای سازمان در چارچوب جامع مدیریت ریسک باید نقش‌آفرینی کنند. تشکیل شورای شهرت و اعتبار نیز ضروری است. در ادامه بیان شد که هفت اصل برای مدیریت ریسک شهرت عبارت‌اند از: استراتژی‌ها و سیاست‌گذاری، رهبری و نظارت، مسئولیت و وظایف، تفکیک وظایف، کفایت دانش، سیستم‌های اطلاع‌رسانی و ارزیابی و بازنگری. 

سرپرست مدیریت کل نظارت غیر احتیاطی بانک مرکزی، در ادامه به چالش‌های مدیریت ریسک شهرت و روش‌های ارزیابی آن اشاره کرده و گفت: مدیریت ریسک شهرت یک سری چالش دارد، چالش تشخیص و اندازه‌گیری آثار شهرت و روش‌ها و ابزار‌هایی که برای کاهش ریسک مدیریت مناسب و مفید باشند.

میرعمادی در پایان با جمع‌بندی بحث خود گفت: شهرت و اعتبار بانک مرکزی در کنترل انتظارات تورمی و تحقق سیاست‌های پولی نقش انکارناپذیری دارد. شهرت و اعتبار بانک مرکزی ابزاری جهت نیل به ثبات قیمت‌ها، حفظ ثبات نظام مالی و ابزاری برای دستیابی به اهداف و انجام وظایف و تکالیف قانونی است. شهرت یک دارایی ذی‌قیمت است که تا حد زیادی به برداشت‌های ذهنی ذی‌نفعان بستگی دارد. برای حفظ و بهبود شهرت، تصویر و نیک‌نامی بانک مرکزی نزد افکارعمومی ضرورت دارد. ریسک شهرت در بسیاری از جنبه‌ها متأثر از عوامل برون سازمانی است. هر نوع رفتار، کردار، گفتار و عملکرد بانک مرکزی در سطوح مختلف روی ریسک شهرت تأثیر دارد. هر نوع رفتار، کردار و گفتار برون سازمانی که مربوط به عملکرد بانک مرکزی و رفتار بانک مرکزی و تصمیمات بانک مرکزی باشد در ریسک شهرت بانک مرکزی اثر دارد.

منبع: تازه‌های اقتصاد