حسین عیوضلو*
شیوه های ورود منابع مالی به شرکت‌های دانش‌بنیان
شرکت‌های دانش‌بنیان محدودیت‌هایی برای دستیابی به منابع بانکی دارند. اما آیا نهادی می‌تواند خلا ارزیابی فنی و تکنولوژیک را برای بانک‌ها پر کند.
یکی از کارکردهای اصلی بانک‌ها تخصیص منابع مالی از طریق اعطای تسهیلات به متقاضیان دریافت آن است. معمولاً افراد حقیقی و حقوقی با مراجعه به شعب بانک‌ها درخواست خود برای دریافت تسهیلات را ارائه می‌دهند و بانک با بررسی و ارزیابی متقاضی، در قبال دریافت سبدی از وثایق اقدام به اعطای تسهیلات می‌کند.
شرکت‌های دانش‌بنیان نیز تمایل دارند با این سازوکار به منابع بانکی دسترسی پیدا کنند. با این حال قسمت اعظمی از اعتبار شرکت‌های دانش‌بنیان در توانمندی‌های فنی و تکنولوژیک آن‌ها نهفته است. بنابراین اگر بانک بخواهد به ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان بپردازد، باید از امکانات و توانایی‌های لازم برای ارزیابی این توانمندی‌های فنی و تکنولوژیک نیز برخوردار باشند. اما بانک‌ها که عمده‌ی توانمندی‌هایشان متمرکز در حوزه‌های مالی است، طبیعتاً از انجام چنین ارزیابی عاجز هستند. بدین ترتیب برای پوشش ریسک‌های ناشی از این مساله، از شرکت‌های دانش‌بنیان تقاضای وثایق بیشتری می‌کنند.
اما شرکت‌های دانش‌بنیان متقاضی تسهیلات، عموماً شرکت‌های کوچک و متوسطی هستند که از دارایی چندانی برخوردار نیستند و نمی‌توانند وثایق مورد درخواست بانک را تهیه کنند. بدین ترتیب عموم شرکت‌های دانش‌بنیان از دستیابی به منابع بانکی محروم هستند. اما آیا نهادی می‌تواند خلا ارزیابی فنی و تکنولوژیک را برای بانک‌ها پر کند و نیاز وثیقه‌ای شرکت‌های دانش‌بنیان را نیز برطرف کند؟
بانک توسعه صادرات، یکی از بانک‌های توسعه‌ای کشور توانسته است برای این سوال پاسخی پیدا کند. بر اساس صحبت‌های آقاي دکتر حسين عیوضلو، عضو هیئت مدیره بانک توسعه صادرات ايران، در سومین مجمع بین‌المللی اقتصاد فناوری نانو، این بانک با همکاری صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی توسعه صادرات و فناوری شریف، مسیری جدید برای اعطای تسهیلات به شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد کرده است.
در این مسیر شرکت‌های دانش‌بنیان متقاضی دریافت تسهیلات دو مرحله ارزیابی را پشت سر می‌گذارند:
- ارزیابی فنی و تکنولوژیک که توسط صندوق پژوهش و فناوری شریف انجام می‌شود.
- ارزیابی مالی که توسط بانک توسعه صادرات انجام می‌شود.
شرکت‌های دانش‌بنیانی که هر دو مرحله‌ی ارزیابی را با موفقیت پشت سر بگذارند، می‌توانند درازای ارائه‌ی وثایق متعادل‌تری، تسهیلات بانکی دریافت کنند.
بر اساس گفته‌های دکتر عیوضلو، بانک توسعه‌ی صادرات تاکنون ۱۵۰ فقره تقاضا معادل ۶۰ میلیارد تومان دریافت کرده است که ۳۰ فقره از آن‌ها به ارزش ۱۳ میلیارد تومان مصوبه بانکی گرفته‌اند و ۱۰ میلیارد تومان تسهیلات پرداخت شده است.
وي درباره نقش بانک‌های توسعه‌ای در تامین مالی شرکت‌های دانش بنیان معتقد است: «تأمین مالی از طریق بخش خصوصی به طور گسترده در مناطق جغرافیایی خاص و برای شرکت‌هایی که در حوزه فناوری فعال هستند بیش‌تر شده است.»
این مدل همکاری بانک‌ها و صندوق‌های پژوهش و فناوری ضمن رفع نیاز بانک‌ها به ارزیابی و اعتبارسنجی تخصصی شرکت‌های دانش‌بنیان، مشکل شرکت‌های دانش‌بنیان در ارائه وثایق سنگین برای دریافت تسهیلات بانکی را نیز برطرف می‌کند. بدین ترتیب زمینه برای هدایت منابع بانکی به سمت اقتصاد دانش‌بنیان فراهم مي‌شود.
* عضو هیات مدیره بانک توسعه صادرات