جایگاه زنان ایرانی در بانکداری

 بدون تردید تمایل زنان و خانواده ها برای وارد شدن به محیط های کاری شبیه بانک به تنهایی کافی نیست و باید اراده ایی قوی از سوی سیاست گذاران برای جذب زنان به عنوان نیمی از جامعه وجود داشته باشد اما آمار مربوط به نیروی انسانی در بانک های دولتی و خصوصی نشان می دهد که در هیچ یک از موسسات مالی و اعتباری کشور نسبت کارکنان زن و مرد با هم برابر نیست و به طور میانگین تنها 23.2 درصد از کل کارکنان بانک ها زن هستند.

نکته قابل توجه دیگری که در این بررسی می توان به آن فکر این است که چرا در مراجعه به بانک ها ، حضور زنان را پررنگ دیده اما در بررسی آمار به این سهم ناچیز پی می‌بریم ؟ ساده ترین دلیل این امر می تواند قرار گرفتن زنان در موقعیت هایی باشد که با مراجعین سروکار دارند و به نوعی ویترین بانک ها هستند. به هر حال در این جا قصد پرداختن به این موضوع را نداریم و با تکیه بر آمار ارائه شده سهم زنان از فرصت های شغلی در بانک های دولتی و خصوصی را مورد توجه قرار داده ایم.
بر اساس این اطلاعات زنان در میان کارکنان بانک های خصوصی موقعیت های شغلی بهتری دارند اما در این گروه نیز همه بانک ها و موسسات مالی عملکردی شبیه به هم نداشته و درصد زنان شاغل نسبت به کل کارکنان در مجموعه های مختلف با هم متفاوت است.
بیشترین سهم از اشتغال در بانک کارآفرین به زنان داده شده است که 48.9 درصد از کل کارکنان را تشکیل می دهند و در مقابل نسبت کارکنان زن در بانک انصار را داریم که 0.9 درصد از مجموع کارکنان است. این یعنی زنان در بهترین حالت نیز از ظرفیت های شغلی یک مجموعه ؛ سهم مساوی نداشته اند . علاوه بر این رقم 0.9 درصدی بانک انصار نشان می دهد که نگاه مردسالارانه ایی که حذف فعالیت اجتماعی زنان را هدف قرار می دهد در برخی از موسسات بر رویکردهای حرفه ایی و تخصصی غالب است.
در میان بانک های دولتی صنعت و معدن با 32.3 درصدی که از کل کارکنان به زنان داده است در جایگاه نخست و پس از آن توسعه صادرات با 22.6 درصد ، پست بانک با 22.4 درصد ،توسعه تعاون با 18.1 درصد ،کشاورزی با 17.8 درصد ،سپه با 15.3 درصد ، مسکن با 13.3 درصد و ملی با 8.29 درصد قرار دارند.

یکی دیگر از موضوعات قابل تامل این است که چرا زنان در بانک ها و موسسات مالی خصوصی جایگاه و فرصت های بیشتری یافته اند ، مگر نه این است که حاکمیت و سیاست های کلان دولت ها می تواند بیشترین تاثیر گذاری را در بهبود شرایط شغلی زنان داشته باشند ؟! نسبت زنان به کل کارکنان در بانک های خصوصی نشان می دهد که در جامعه ما سیاست هایی که به صورت مستقیم و غیر مستقیم از اشتغال زنان حمایت می کند از پایین به بالا است و احتمالا به همین دلیل است که بانک های دولتی نیز در یک فضای رقابتی قرار گرفته و در ده سال اخیر جذب نیروهای زن را افزایش داده اند. این مساله با نگاهی به آمار سنوات خدمت کارکنان بانک ها و نسبت زنان به مردان در دوره های زمانی مختلف روشن می شود.
در این گزارش که در شماره مهر 93 ماهنامه زنان ایران منتشر شده آمده است: در بانک های خصوصی بیشترین حضور زنان را در بانک کارآفرین با 48.9 درصد ،خاورمیانه با 48.6 درصد و پاسارگاد 45.7 درصد شاهدیم . پس از آن به ترتیب اقتصاد نوین با 42.2 درصد ، گردشگری با 40 درصد ، بانک شهر با 33.1 درصد ، سامان با 32.7 درصد ، پارسیان با 31.6 درصد ، آینده با 30.3 درصد ، بانک دی با 26.5 درصد ،ایران زمین با 25.2 درصد ، سینا با 22.9 درصد ، حکمت ایرانیان با 22.8 درصد ، رفاه کارگران با 18.3 درصد ، تجارت با 17.2 درصد ، صادرات با 16.9 درصد ، سرمایه با 12.8 درصد ، ملت با 12.1 درصد ، رسالت با 10 درصد قوامین با 5.4 درصد ، بانک قرض الحسنه مهر ایران با 2.2 درصد و انصار با 0.9 درصد قرار دارند.
نگاهی به میانگین تحصیلات زنان نشان می دهد که تنها 0.1 زنان شاغل در بانک ها مدرک تحصیلی دکتری دارند و در بانک های آینده ، خاورمیانه ، ملت ، رفاه کارگران ، تجارت ، سامان ، صادرات ، مسکن ، سپه ، کشاورزی و ملی شاغل هستند.
همچنین 12 درصد از زنان مشغول به کار در بانک های کشور مدرک تحصیلی فوق لیسانس ، 67.8 درصد لیسانس ، 9.8 درصد فوق دیپلم ، 10 درصد دیپلم و 0.2 درصد سیکل و کمتر از آن دارند.
این درصدها حاکی از این است که اغلب زنان شاغل در بانک ها تحصیلات در حد لیسانس و فوق لیسانس دارند اما بهتر است برای درک صحیح تر موضوع به این امر توجه کنیم که چند درصد از گروه تحصیلاتی لیسانس و فوق لیسانس را در بانک های مختلف زنان تشکیل داده اند.

بر اساس آمار موجود در بانک ملی به عنوان شناخته شده ترین و مهم ترین بانک دولتی کشور 38.4 درصد از کل کارکنان با مدرک دکتری ، 13.5 درصد از فوق لیسانسه ها و 12.8 درصد از لیسانسه ها زن هستند.
علاوه بر این آمار مربوط به سنوات خدمت کارکنان این بانک نشان می دهد که زنان با سابقه کمتر از 5 سال خدمت سهم 26.6 درصدی از کل کارکنان با همین سابقه را دارند. به عبارت دیگر شکاف جنسیت در بانک ملی در سنوات گذشته روند کاهشی داشته است و در 5 سال اخیر زنان نسبت به قبل بخش بزرگتری از کارکنان این مجموعه را تشکیل داده اند.
آمار مربوط به نیروی انسانی بانک سپه که از سوی همین مجموعه ارائه شده بیانگر این نکته است که زنان از میان کارکنان با مدرک تحصیلی دکتری سهمی حدود 33.3 درصد ، از میان فوق لیسانس ها 38.3 درصد و از میان لیسانس ها 27.8 درصد دارند.
نگاهی به میزان سنوات خدمات کارکنان نشان می دهد که در سال اخیر به ویژه 15 سال گذشته ، زنان به مرور بخش بیشتر از کارکنان این بانک را تشکیل داده اند زیرا 75.9 درصد از کارکنان با سابقه خدمت کمتر از 5 سال را شامل می شوند.
در بانک های تخصصی نیز وضعیت مشابهی وجود دارد . بر اساس آماری که بانک کشاورزی ارائه کرده است نسبت زنان به مردان در پانزده سال اخیر در این مجموعه بیشتر شده است. هم اکنون 0.6 درصد از کارکنان با سابقه کاری بیشتر از 25 سال ، 2.8 درصد از کارکنان با سابقه کاری بین 20 تا 24 سال ، 3.2 درصد از کارکنان با سابقه کاری 15 تا 19 سال ، 41.1 درصد از کارکنان با سابقه کاری 10 تا 14 سال ، 24.1 درصد از کارکنان با سابقه کاری 5 تا 9 سال و 28.5 درصد از کارکنان با سابقه کاری کمتر از 5 سال ؛ زن هستند.

همان طور که ذکر شد نسبت زنان و مردان در بانک های خصوصی به هم نزدیک تر است و نگاه جزئی تر به اطلاعات مربوط به نیروی انسانی بانک ها روشن می کند که زنان با مدرک تحصیلی لیسانس حتی از زنانی که مدارج تحصیلی بهتری دارند نیز بیشتر جذب شده اند به عبارتی می توان این طور نتیجه گرفت که سطح شغلی در نظر گرفته شده برای زنان در بانک ها و موسسات مالی درجه کارشناسی و نهایتا کارشناسی ارشد است .
بر اساس آمار ارایه شده از سوی بانک کارآفرین به عنوان مجموعه خصوصی که نسبت زنان و مردان شاغل در این آن نزدیک به برابر است ؛ زنان در گروه تحصیلاتی فوق لیسانس حدود 44.8 درصد ، در گروه تحصیلاتی لیسانس 59 درصد و در گروه تحصیلاتی دکتر صفر درصد سهم دارند.
این اطلاعات همچنین نشان می دهد که در 5 سال اخیر شکاف جنسیتی در میان کارکنان این بانک بیشتر شده است زیرا زنان 55.3 درصد از کارکنان با سابقه کاری 10 تا 14 سال ، 56.9 درصد از کارکنان با سابقه کاری 5 تا 9 سال و 36 درصد از کارکنان با سابقه کاری کمتر از 5 سال ؛ هستند. این درحالی است که بانک های دولتی روند رو به بهبودی را در جریان جذب نیروی کار زن در پیش گرفته اند.
در بانک پاسارگاد به عنوان یکی دیگر از بانک خصوصی که درصد قابل توجه تری نیروی زن دارد نیز وضعیت به همان ترتیب است و بر اساس اطلاعاتی که از سوی همین ارائه شده است نشان می دهد که زنان در گروه کارمندان با مدرک دکتری جایی ندارند و 53.7 درصد گروه فوق لیسانس ها و 49 درصد گروه لیسانس ها را تشکیل داده اند.

این آمار همچنین نشان می دهد که نسبت زنان و مردان شاغل در بانک پاسارگاد در ده سال اخیر به هم نزدیک شده است. بر این اساس 44.4 درصد از کل کارکنان با سابقه کاری کمتر از 5 سال ، 56.8 درصد از کارکنان با سابقه کاری 5 تا 9 سال ، 16.6 درصد از کارکنان با سابقه کاری 10 تا 14 سال و 11.1 درصد از کارکنان با سابقه کاری 15 تا 19 زن هستند. در میان کارکنانی که سابقه خدمتی 20 تا 29 سال دارند زنان هیچ سهمی ندارند و 10.2 درصد از کارکنان با سابقه سی ساله را تشکیل می دهند.
بانک قرض الحسنه مهر ایران و بانک انصار کمترین کارمند زن را دارند . بر این اساس بانک قرض الحسنه مهر تنها 2.2 درصد نیروی انسانی زن دارد که این زنان در گروه تحصیلاتی لیسانس 2.3 درصد ،در گروه تحصیلاتی فوق لیسانس 0.6 درصد و در گروه تحصیلاتی دکتری صفر درصد سهم دارند.
بررسی این اعداد و ارقام از دو جهت مفید است . نخست آنکه بدانیم رویکردهای حمایتی از زنان و مسایل پیرامون اشتغال و … در حوزه زنان می تواند از موسسات خصوصی به بخش دولتی منتقل شود تا حتی اگر قصدی برای بیشتر میدان دادن به زنان نیست در اثر گذر زمان به این مهم دست یابیم. از سوی دیگر می تواند با استناد به این آمارها به زنان تحصیلکرده و فعال کشور پیام داد که فرصت های شغلی در موسسات عالی دولتی منتظر شما نیست و بهتر است چاره دیگری بیندیشید.

منبع: اخبارپول