تاریخ : چهارشنبه 10 مرداد 1397 - 10:04 کد مطلب : 36601
سعید بیات
رییس کل بانک مرکزی و دو بال پرواز
اعتماد به نفس، عدم ترس از دست دادن جایگاه ریاست کل بانک مرکزی و استناد به مطالعات علمی و کارشناسی، می‌تواند دو بال پرواز رییس کل بانک مرکزی باشد.
در مجموعه چهار جلدی تاریخ شفاهی بانک مرکزی ایران، در خصوص مکارم اخلاقی و قابلیت‌های مدیریتی رییس کل فقید بانک مرکزی مرحوم دکتر نور بخش مطالب فراوانی خوانده‌ام. اما یکی از جذاب‌ترین مطالب در خصوص ایشان که می‌تواند راهنمای رییس کل جدید بانک مرکزی نیز قرار بگیرد مربوط به نوع اظهارنظرهای ایشان در جلسات هیات دولت است. در تاریخ شفاهی آمده است که ایشان عادت داشت معمولا به عنوان نفر آخر در جلسات هیات دولت صحبت کند. وقتی در خصوص موضوعی صحبت می‌شد ابتدا سایر اعضای هیات دولت نظرات خود را مطرح می‌کردند و در انتها نوبت به دکتر نور بخش می‌رسید. اسلوب سخنوری و اعتماد به نفس ایشان به گونه‌ای بود که اولا تمامی اعضای هیات دولت من‌جمله شخص رییس جمهور در جذبه آن قرار می‌گرفتند و ثانیا قدرت استدلال و استناد به مطالعات کارشناسی در حوزه مورد بحث در حدی بود که کمتر کسی به خود اجازه می‌داد بر مواضع غیر کارشناسی‌اش اصرار ورزد. این دو بارزه در مورد دکتر نور بخش سبب شده بود که معمولا جوّ جلسات هیات دولت به همان سمتی برود که مد نظر ایشان بود و تصمیمات به گونه‌ای اتخاذ شود که زیاده‌خواهی سایر اعضای هیات دولت در نطفه خفه شود. بنابراین اعتماد به نفس و عدم ترس از دست دادن جایگاه ریاست کل بانک مرکزی و استناد به مطالعات علمی و کارشناسی، دو بال پرواز دکتر نور بخش بر فراز جلسات هیات دولت بود... رحمت خدا بر آن روح بزرگ.
تجربه اقتصاد ایران در بسیاری از سال‌های پس از انقلاب نشان داده که بسیاری از تصمیمات در حوزه پولی و ارزی به جای اینکه از بدنه کارشناسی بانک مرکزی استخراج شود، از دهان اعضای هیات دولت صادر شده است. در این شرایط، اگرچه کارشناسان بانک مرکزی نقش جدی در اتخاذ آن تصمیمات نداشته‌اند، اما چون اتخاذ آن تصمیمات نوعا در حیطه مسئولیت آنها در بانک مرکزی است، روش توجیه را پیش گرفته و آسمان و ریسمان به هم بافته‌اند که شب سیاه را روز روشن جلوه دهند.
اگر رییس کل جدید بانک مرکزی بخواهد صلابت بانک در دوره دکتر نور بخش را احیا کند لازم است به همان دو بال تجهیز شود. بال اول یک خصیصه فردی است و امیدوارم در رییس کل جدید وجود داشته باشد، اما بال دوم حاصل اعتماد به بدنه کارشناسی و پژوهشی بانک مرکزی است. زمانی رییس کل می‌تواند با نظرات علمی و کارشناسی خود اعضای هیات دولت را از خواسته‌های غیر منطقی منصرف نماید که بخش‌های پژوهشی و مطالعاتی بانک را تقویت کرده و مواضع کارشناسی خود را مبتنی بر یافته‌های علمی کارشناسان بانک شکل دهد.
پژوهش‌ها در حوزه سیاست‌های پولی، ارزی و ثبات مالی که کارشناسان بانک باید در مورد آنها مطالعه کنند به دو دسته قابل تقسیم است. دسته اول، مطالعاتی است که در راستای اهداف و وظایف اصلی بانک مرکزی به انجام می‌رسد و نقشه راه بانک را ترسیم می‌نماید. این مطالعات، بسترهای لازم جهت پویایی و تحول در ساختار اداره بانک مرکزی را فراهم می‌کند. برای نمونه، الزامات و پیش‌نیازهای اتخاذ رژیم هدف‌گذاری تورم، ارتقای روش‌های نظارت بر شبکه بانکی، تعیین سیاست ارزی بهینه با توجه به محدودیت‌های ارزی و شوک‌های غیر قابل پیش‌بینی، ارتقای روش‌های سبد گردانی ارزی با توجه به اصول علم اقتصاد مالی، و روش‌های الزام بانک‌ها به رعایت اصول شرعی در عقود بانکی، می‌تواند دسته اول مطالعات را شکل دهد.
دسته دوم، در راستای پاسخ به سوالاتی است که بانک مرکزی به صورت روزمره با آنها مواجه است و باید با یافتن پاسخ آنها سیاست مناسب را انتخاب نماید. این سوالات ممکن است برخواسته از جلسات هیات دولت و یا افکار عمومی باشد که یافتن پاسخی مناسب برای آنها نه تنها می‌تواند رییس کل بانک مرکزی را کارشناسی قوی جلوه داده و از یک عضو منفعل در جلسات هیات دولت به عضوی فعال تغییر وضعیت دهد، بلکه می‌تواند افکار عمومی را در مورد تصمیمات اتخاذ شده به خوبی اقناع نماید. مطالعات دسته دوم معمولا نسبت به مطالعات دسته اول عمق کمتری دارد و با تاخیر زمانی کمتری نسبت به مطالعات دسته اول قابل انجام است. نمونه‌هایی از مطالعات این دسته این است که مثلا اگر نرخ ارز در ماه جاری ۱۰ درصد افزایش یابد، نرخ تورم در این ماه چند درصد افزایش خواهد یافت؟، یا اینکه اگر دولت تصمیم بگیرد خرید تضمینی گندم را از محل منابع بانک‌ها انجام دهد، قدرت تسهیلات دهی بانک‌ها چقدر کاهش می‌یابد و اثر آن بر رشد اقتصادی سال جاری چقدر است؟
بانک مرکزی در حال حاضر دو بازوی پژوهشی دارد که می‌تواند با یک تقسیم کار اصولی بین آنها، مواضع کارشناسی خود را به شدت تقویت نماید. «پژوهشکده پولی و بانکی» به عنوان یکی از بازوهای تحقیقاتی بانک، می‌تواند مسئولیت دسته اول مطالعات را عهده‌دار شود. فقط لازم است تمامی بخش‌های بانک مرکزی، من‌جمله بخش اقتصادی، ارزی و نظارت بانکی، مجاب شوند که پژوهش‌های کلیدی و بنیادین خود را بر عهده پژوهشکده بگذارند تا نتایج این تحقیقات بتواند ستون‌های تحول و پویایی در بانک مرکزی را بتون‌ریزی کند. دسته دوم مطالعات نیز طبعا باید بر عهده «اداره بررسی‌ها و سیاست‌های اقتصادی بانک مرکزی» باشد و البته لازمه موفقیت این اداره این است که به دور از فشارهای غیر اصولی، یافته‌های علمی و کارشناسی خود را در اختیار رییس کل قرار دهد تا موضع بانک مرکزی در جلسات هیات دولت به روزهایی برگردد که مرحوم دکتر نور بخش بر مسند قدرت قرار داشت.
https://naghdineh.ir/page/36601/
لینک مطلب :