مالیات بر ارزش افزوده منبعی مطمئن برای تامین هزینه ها

کاهش قیمت جهانی نفت و به تبع آن کاهش درآمد کشور یکی از اصلی ترین عواملی است که سبب شده مالیات به عنوان منبع درآمدی مورد توجه جدی دولت قرار گیرد. رویه ای که سال هاست در کشورهای توسعه یافته با جدیت پیگیری می شود و هم اکنون، نقصان منابع نفتی این فرصت را به وجود آورده که جامعه با استفاده از منابع خود اداره شود.
از این میان، تأمین هزینه های جاری شامل حقوق و دستمزدها و همین طور هزینه خدمات و کالاهای مصرفی در طول یکسال که بخش اعظم هزینه های دولت را شامل می شود، اولویت بیشتری دارد زیرا دربردارنده نیازهای عاجل جامعه است که در هر شرایطی باید تأمین شوند.
برای برآورده کردن این نیازهای ضروری می توان به دو روش عمل کرد؛ تأمین هزینه ها از راه فروش منابع نفتی و دوم استفاده از منابع مالیاتی. روش اول برای سالیان طولانی منبع اصلی تأمین هزینه های جاری به حساب آمده است. به این معنا که درآمد حاصل از خام فروشی منابع نفتی برای تأمین هزینه های جاری اختصاص پیدا کرده اند.
این امر دو آسیب جدی به همراه دارد. اول اینکه، هزینه های جاری به شدت تحت تأثیر افزایش یا کاهش درآمدهای نفتی قرار می گیرد و به این ترتیب، رفاه جامعه در مقابل نوسانات نفتی آسیب پذیر خواهد بود و دوم اینکه، با تزریق درآمدهای ناشی از نفت به جامعه، نقدینگی به شدت رشد کرده و به افزایش نرخ تورم دامن می‌زند.
استفاده از روش دوم، یعنی منابع مالیاتی آسیب دوم را به همراه ندارد، چرا که منابع مالی منشأ بیرونی ندارد و سبب رشد بی رویه نقدینگی نخواهد شد. در عین حال می توان از میان منابع متعدد مالیاتی، درآمد حاصل از مالیات بر ارزش افزوده را به این مهم اختصاص داد. این به معنای استفاده از مالیات بر مصرف برای هزینه های جاری است.
مالیات بر ارزش افزوده علاوه بر درآمدی که ایجاد می کند، یکی از ابزارهای مدیریت الگوی مصرف در جامعه نیز هست. به این معنا که می تواند به ترغیب جامعه به مصرف برخی کالاها و نهی مصرف برخی دیگر از کالاها توسط جامعه بینجامد و در صورتی که درآمد حاصل از این تنظیم الگو به خدمات عمومی تخصیص یابد، ضمن تأمین نیازهای جامعه به توزیع متوازن درآمدها و تحقق عدالت نیز کمک می کند.
بخش زیادی از این خدمات عمومی در قالب هزینه های جاری دولت ها خود را نشان می دهد. استفاده از درآمد حاصل از مالیات بر ارزش افزوده، منبع مالی مطمئنی برای هزینه های جاری فراهم می کند. البته در شرایط کنونی، درآمد حاصل از قانون مالیات بر ارزش افزوده تکافوی هزینه های جاری دولت را نمی کند ولی با توجه به پیشنهاد رشد 36 درصدی این نوع از مالیات در لایحه بودجه 1394 می توان امیدوار بود طی یک برنامه زمانی میان مدت سهم مالیات بر ارزش افزوده در تأمین هزینه های جاری کشور به رقم مناسبی ارتقا پیداکند.