فساد زدایی مالی در پسا تحریم ضرورت دارد

به گزارش پایگاه خبری نقدینه،  رفع تحریم های غرب علیه کشورمان مقدمات حضور قدرتمند ایران را در صحنه های بین المللی تقویت کرده است. کارشناسان می گویند دو موضوع در این دوره قابل بررسی است؛ نخست آن که از منظر ساختاری و زیرساختی تا چه میزان آمادگی حضور در بازارهای مالی دنیا را داریم؟ دوم آن که چه تهدیدهایی در دوره جدید متوجه کشور خواهد شد؟ در این بین موضوع پولشویی از مسایل مهمی است که به عقیده کارشناسان باید نسبت به گذشته روی آن حساسیت بیشتری داشت. اگزیم نیوز در این رابطه با محمدحسن حاجیان، رییس اداره مبارزه با پولشویی بانک توسعه صادرات ایران به گفتگو نشسته ایم که مشروح این گفتگو در ادامه می آید:

آقای مهندس حاجیان! دوره جدید چه فرصت هایی را فراروی کشور قرار داده است؟

آغاز اجرایی شدن برجام، اتفاقی است که باید آن را به فال نیک گرفت. با رفع تحریم های مرتبط با بخش هسته ای که شبکه بانکی ما را تحت تاثیر قرار داده بود، زمینه های خوبی در سیستم بانکی و فضای بین الملل برای ما ایجاد خواهد شد. این زمینه ها که با لغو تحریم ها فراهم شده اند می توانند انفعال ایجاد شده برای ایران در شبکه بانکی بین الملل را از بین ببرند؛ در ادامه نیز با راه اندازی مجدد شبکه سوئیفت و از سر گرفتن روابط با بانک های خارجی به عرصه بین الملل باز خواهیم گشت کما این که طی مدت اخیر این اتفاق افتاده است. در این رابطه امیدواریم بانک توسعه صادرات که عمده فعالیت هایش در بستر ارزی انجام می شود بتواند راه ها و شیوه های نوین تامین مالی را در توسعه صادرات غیرنفتی بکار بگیرد و با احیای جایگاه پیشین خود به این حوزه بازگردد. بانک توسعه صادرات یک تفاوت عمده با بانک های تجاری دارد، آن هم اینکه فعالیت عموم بانک های تجاری در حوزه خدمات خرد (Retail Banking) است ولی بانک توسعه صادرات عمدتا در تامین مالی صادرات غیرنفتی فعالیت دارد و لذا فعالیت های ارزی نقش مهمی را در فعالیت های بانک در برمی گیرد؛ به همین جهت تحریم های مالی بین المللی اثرات منفی مضاعفی برای بانک توسعه صادرات ایران در پی داشته است و برداشته شدن تحریم ها زمینه احیای روابط بانکی با بانکهای دنیا را مجددا فراهم می نماید.

به عقیده شما در دوره جدید چه منافذی برای پولشویی در اقتصاد و به طور خاص سیستم بانکی ممکن است وجود داشته باشد؟

شاید بد نباشد بدانیم که 10 سال قبل وضعیت کشور ما در بخش مبارزه با پولشویی وضعیت مطلوبی نبود و حتی قوانین مصوبی در این حوزه وجود نداشت؛ قوانین مربوط به مبارزه با پولشویی بعد از تصویب در مجلس شورای اسلامی، به تشکیل واحدهای زیربط در وزارت اقتصاد و نیز بانک مرکزی منجر شد و نهادهای مربوطه در این سازمان ها، با تدابیر موثر و همکاری قوای سه گانه کشور به عرصه فعالیت جدی وارد شدند.

در این باره با وجود پیشرفت های چشم گیر ایران در زمینه قانونی و اجرایی مبارزه با پولشویی، نباید فراموش کنیم که به دلیل تحریم ها و قطع روابط بین المللی کشور، در تطبیق مجدد خود با قوانین بین المللی مبارزه با پولشویی، نیازمند تلاش مضاعف هستیم. در سال های تحریم مقررات مبارزه با پولشویی در سطح بین الملل چه در بعد قانون گذاری و چه در حوزه اجرا تغییرات زیادی داشته و بارها به روزرسانی شده است؛ لذا نیاز است تا بانک ها با آموزش قوانین و روش های جدید به کلیه واحدها و نهادهای ذیربط، خود را با مقررات بین المللی مبارزه با پولشویی تطبیق دهند و از آسیب ها و لطمات احتمالی وارده در دوران جدید پیشگیری کنند.

این مسأله در بانک توسعه صادرات به چه گونه ای بوده است؟

 نکته ای که بصورت خاص درمورد بانک توسعه صادرات وجود دارد به حوزه کاری و ماموریت این بانک مربوط می شود؛ از آنجایی که وظایف و ماموریت های بانک توسعه صادرات ایجاب می کند که با بانک های خارجی در ارتباط و مبادلات پولی و مالی قرار بگیرد، با توجه به لزوم منطبق شدن با شرایط بین المللی در حوزه مبارزه با پولشویی، تاکید ویژه مدیران ارشد این بانک، اعمال مراقبت و احتیاط در برقراری روابط کارگزاری با بانک های سراسر دنیاست.

قصد ما نیز از تاکید بر مراقبت این است که به سبب سهل انگاری وارد ارتباط با اشخاصی نشویم که سوابق نامشخص و یا منفی در حوزه پولشویی دارند و دوباره مورد اتهام و احتمال تحریم های بین المللی واقع نشویم. لذا باید در برقراری روابط به میزان اعتبار بانک طرف مقابل و سوابق آنها در حوزه مبارزه با پولشویی توجه ویژه ای داشته باشیم و با هر بانک یا شخصی وارد مذاکره و مبادلات نشویم.

در رابطه با اقدامات بانک توسعه صادرات و مسیر فعالیت این بانک در مبارزه با پولشویی باید بگویم اداره مبارزه با پولشویی چند سال قبل در ساختار سازمان بانک جای گرفته و همکاران این حوزه ضمن فراگیری آموزش ها در این زمینه، آموزش های لازم را به سایر پرسنل در سراسر شعب بانک انتقال داده اند. امید می رود در شرایط جدید، زمینه آشنایی همکاران با مسائل و قواعد روز بین المللی در حوزه مبارزه با پولشویی فراهم آید و اطلاعات آنها به تدریج نسبت به مقررات بین المللی افزایش یابد.

ما در حال حاضر با تکمیل و برطرف کردن نواقص این زمینه به لحاظ مقررات، مشکلات اجرایی و امکانات سخت افزاری و نرم افزاری مرتبط با خواسته های مرکز اطلاعات مالی وزارت اقتصاد (FIU) و اداره مبارزه با پولشویی بانک مرکزی، سعی کرده ایم در جهت توسعه کمی و کیفی اداره مبارزه با پولشویی بانک توسعه صادرات حرکت کنیم.

به عقیده شما مهمترین منافذ وارد شدن پول های آلوده به کشور چیست؟

با توجه به اینکه در سال های اخیر، بانکها ملزم به رعایت مقررات خاصی در هنگام پذیرش وجوه نقد یا شبه نقد از مشتریان بوده اند، بدیهی است اصلی ترین و مهم ترین منافذ، آن دسته از شعب بانکهایی هستند که آموزش کافی در این زمینه به پرسنل خود نداده اند، یا مراقبت و نظارت کافی را به عمل نیاورده اند یا اینکه در موارد معدودی، واردکنندگان پول های مشکوک و آلوده  از راه تطمیع پرسنل، آنها را به همکاری واداشته اند. شعب مناطق دورافتاده نیز که بعضا" نسبت به انجام خدمات پایه و غیر پایه یا رعایت مقررات گشایش حساب به مشتریان اهمال می ورزند، از منافذ دیگر پول های آلوده به چرخه پولی تلقی می شوند.

بدیهی است در این میان آن دسته از موسسات پولی و مالی که بدون مجوز بانک مرکزی در حال فعالیت هستند و نیز آن گروهی که مقررات ابلاغی بانک مرکزی را بدرستی اجرا نمی کنند، بیشترین خطر را از حیث ورود پول های آلوده به سیستم بانکی ایجاد می کنند.

فساد مالی گستره ی پهناوری دارد که پولشویی یکی از ارکان آن محسوب می شود. از آنجایی که ماهیتاُ سیستم بانکی به پول و منایع مالی در ارتباط است، طبیعی است که بخش قابل توجهی از مفاسد به نوعی گریبان گیر شبکه بانکی کشور هم باشد. به دلیل همین ارتباط مستقیم، افرادی که قصد ایجاد فساد مالی و اقتصادی را دارند سعی می کنند به نوعی نظام بانکی را هم در این کار دخیل کنند؛ لذا گاهی پیش می آید که این افراد خود را در پس اشکالات سیستم بانکی پنهان می کنند در حالی که خودشان مسبب بروز مشکلات بوده اند.

دلیل ورود فساد به سیستم پولی و بانکی چیست؟

علت نفوذ انواع فسادهای مالی به سیستم بانکی را باید در عدم رعایت کامل و اجرای یکسان مقررات نسبت به همه مشتریان دانست؛ حتی ظلم به مشتریان بطور یکسان نیز خود از مصادیق عدالت است و لذا توجه به عدالت محوری در خدمات و فعالیت های بانکی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

مقررات و ضوابط بانک مرکزی در همه حوزه ها اعم از مبارزه با پولشویی و فساد مالی قوی بوده و لذا قصورات پیش آمده عمدتا از ناحیه اجرا ناشی می شوند.

لغو تحریم های بین المللی چه تاثیری در روند اجرایی مبارزه با پولشویی ایران خواهد داشت؟

 اجرای برجام و لغوتحریم ها می تواند در عین حال برای ما چالش یا فرصت باشد و این بستگی به درجه تدابیر و تجهیزات نوین ما دارد؛ نرم افزارهایی در این زمینه موجود هستند که امکان دستیابی آنلاین به لیست سیاه بین المللی پولشویی را فراهم می کنند و ما باید به چنین نرم افزارهایی مجهز شویم. در صورت عدم اعمال تدابیر مورد نظر، باید منتظر تضعیف فرآیند مبارزه با پولشویی در داخل کشور باشیم و لذا اثر لغو تحریم ها در مبارزه با پولشویی اثری مثبت ولی مشروط است.

بانک توسعه صادرات در زمینه مبارزه با پولشویی وظیفه خطیرتری نسبت به سایر بانک های کشور بر عهده دارد، چراکه فعالیت بین المللی این بانک تا پیش از برقراری تحریم ها بیشتر از سایر بانکها بوده است؛ اکنون نیز که این فعالیت ها و روابط بین المللی در حال احیا هستند، مراقبت ویژه در روابط برای جلوگیری از نفوذ احتمالی افرادی که در لیست سیاه بین المللی هستند به بانک ضروری بوده و لازم است تا بهانه ای برای اعمال محدودیت و تحریم به بیگانگان ندهیم.