به گزارش پایگاه خبری نقدینه، چک به عنوان یکی از ابزارهای مهم نظام پرداخت، جایگاه قابل توجهی در تسویه مبادلات خرد و کلان اقتصادی دارد، اما این سند تجاری همواره چالشهای خاص خود را نیز به همراه داشته که چکهای برگشی از جمله آن است.
آخرین گزارشی که بانک مرکزی در رابطه با مبادلات چک منتشر کرد نشان داد که در آبانماه سال جاری حدود ۷.۶فقره چک به ارزش ۸۳هزار میلیارد تومان مبادله شده که ۶۸۶هزار فقره آن به ارزش ۱۰هزار میلیارد تومان برگشت خورده است و ۶.۹میلیون فقره به ارزش ۷۳هزار و ۵۰۰میلیارد تومان وصول شده است.
به این بهانه روند مبادلات چک در دو دوره قبل نیز مورد بررسی قرار گرفت که نشان داد در آبانماه سال ۱۳۹۷، حدود ۷.۲میلیون فقره به ارزش ۷۱هزار میلیارد تومان مبادله شده که ۶.۳میلیون فقره به ارزش ۶۲هزار میلیارد تومان وصول و ۸۶۹هزار میلیارد تومان به ارزش ۹۳۰۰میلیارد تومان برگشت خورده است.
در آبانماه ساال ۱۳۹۶نیز ۹.۶میلیون فقره چک به ارزش ۶۱هزار میلیارد تومان مبادله شده که ۸.۱میلیون فقره وصول و ۱.۵میلیون فقره به ارزش ۱۳هزار و ۸۰۰میلیارد تومان برگشت خورده است.
بررسی روند چکهای مبادلهای و برگشتی از این حکایت دارد که درصد مبادلات چک کاهش دارد. همچنین نسبت چکهای برگشتی در مقایسه با چکهای مبادلهای نیز با کاهش همراه بوده است؛ به طوری که در آبان ۱۳۹۶معادل ۱۵درصد، آبان ۱۳۹۷حدود ۱۲درصد و در آبانماه امسال حدود ۹درصد چکهای معامله شده برگشت خورده است.
اما اینکه چرا روند کاهشی در مبادلات چک و چکهای برگشتی دیده میشود موضوعی است که پیگیری آن از مدیران ارشد نظام بانکی با توضیحاتی همراه بود.
در دو سال گذشته به علت نوسان ارز و به دنبال آن نوسان در قیمتها و عدم ثبات اقتصادی، اطمینان از وصول چک نیز کاهش یافته و در نهایت به کاهش معاملات با چک انجامید و معاملات عمدتا به صورت نقد انجام شد، اما پیشبینی میشود که با برگشت ثبات به فضای اقتصادی معاملات با چک مجددا رواج پیدا کند.
همچنین اینکه چرا چکهای برگشتی کاهش داد، مهمترین دلیل به اجرای قانون جدید چک برمیگردد که اگر چکهای اشخاص حقیقی و حقوقی برگشت بخورد آنگاه از هرگونه خدمات بانکی محروم میشوند از اینرو تلاش میکنند تا چکها برگشت نخورده و در این شرایط اصولا چکهای بیمحل صادر و مبادله نمیشوند.
اما در کنار این موضوع بانک مرکزی از سالهای گذشته اقدامات دیگری را در رابطه با اعتبار بخشی به چک انجام داد که کاهش چکهای برگشتی را نیز دنبال میکرد.
این در حالی است که از اوایل دهه۹۰، برنامههایی همچون راهاندازی سامانه انتقال تصویر چک (چکاوک) و در ادامه راهاندازی سامانه یکپارچه سازی چک (صیاد) در دستور کار قرار گرفت. این در حالی است که در سال۱۳۹۱شورای پول و اعتبار در مصوبهای طراحی و پیاده سازی سامانه چکاوک را با هدف عدم انتقال لاشههای چک و با قابلیت پذیرش و پردازش الکترونیکی چکهای کاغذی بین بانکی و انجام تراکنشهای الکترونیکی الزامی اعلام کرد و از مهرماه ۱۳۹۳بود که بانک مرکزی چکاوک را به عنوان یکی دیگر از سیستمهای پیشبینی شده در طرح استقرار نظام جامع پرداخت به طور رسمی راهاندازی و تا پایان خرداد ماه ۱۳۹۴تقریبا در تمام استانهای کشور عملیاتی شد.
به گزارش ایسنا، گرچه انتظار میرفت چکاوک عاملی برای کاهش چکهای برگشتی باشد اما ظاهرا چندان موفق نبود و در سال ۱۳۹۶، سامانه صیاد را به طور رسمی راهاندازی شد. در سامانه صیاد چکها به طور متحدالشکل بین تمامی بانکها برای مشتریان صادر شده و از مهمترین ویژگیهای آن این است که دریافتکننده چک میتواند قبل از هر اقدامی در مورد صادرکننده چک استعلام گرفته و از وضعیت آن مطلع شود که این خود میتواند موجب کاهش چکهای برگشتی باشد.